Deo Gratia
Dẫn
nhập
Bước vào thiên niên kỷ thứ ba,
nhân loại đang tiến bước trong kỷ nguyên mới, thời đại toàn cầu hóa và văn minh
trí tuệ với đỉnh cao vượt bậc của thành tựu khoa học kỹ thuật, công nghệ thông
tin, y khoa và nhiều lĩnh vực khác… con người phải đối diện với biết bao thách
đố với những khoa học kỹ thuật phát triển đến chóng mặt ấy. Dường như ta có cảm
tưởng rằng thế giới hôm nay đang mở ra cho chúng ta rất nhiều kỳ vọng và hứa
hẹn về một tương lai tốt đẹp. Ấy thế mà, nếu không cẩn trọng, ta dễ bị cuốn vào
guồng máy xã hội của danh vọng tiền tài, của đam mê dục vọng, của sắc đẹp quyền
lực, của khát vọng cháy bỏng… Thế là ta cứ lao vào đó như những con thiêu thân
không có lối thoát, rồi dần lạc vào những mê lầm tội lỗi của thế gian. Là một
Kitô hữu chính danh đã khó, là một tu sĩ lại càng khó biết bao.
Đáp ứng lại những thách đố của
thời đại đối với ơn gọi thánh hiến, người viết xin
chia sẻ những kinh nghiệm cá nhân về việc đồng hành thiêng liêng trong
đời sống thánh hiến như một lời mời gọi : “Hãy theo Tôi”[1], lời mời gọi ngày xưa mà
Chúa đã kêu gọi các môn đệ đầu tiên.
1.
Tầm nguyên
“Đồng hành”, “Song hành”, “Sánh bước” là những cặp từ gợi lên hình ảnh của một đôi, một nhóm,
hạy một cộng đồng người, cùng nắm tay tiếp sức nhau tiến về phía trước, một
cách nhịp nhàng và đồng bộ. Nó cũng là những cặp từ được sử dụng nhiều nhất
trong các cộng đoàn tu trì. “Đồng hành”
với nhau, bên nhau, cùng nhau[2].
Về từ ngữ,
hạn từ “đồng hành thiêng liêng” ở đây được dùng thay thế cho hạn từ quen
thuộc từ trước tới giờ: “linh hướng”. Theo nguyên ngữ: direction
spirituelle (Pháp ngữ) hay spiritual direction (Anh ngữ) thường được
hiểu là hướng dẫn về đường tâm linh, tiếng Việt dịch ra là linh hướng.
Cứ theo ngữ nghĩa thì cách gọi này bao hàm sự hướng dẫn, chỉ dạy và bắt buộc
người thụ huấn phải theo.[3]
Tuy nhiên, để tránh làm mờ nhạt vai trò của Thánh Thần, vị thầy đích thực, nên
người ta ưa dùng một từ ngữ khác là: “đồng hành”.
Nhiều tác
giả, khi viết về việc đồng hành này, cũng hay quen dùng từ ngữ “linh hướng”, có
nghĩa là hướng dẫn tâm linh, hướng dẫn linh hồn... Theo cha Grou: “Linh hướng là sự trợ giúp thiêng liêng cho
các tâm hồn riêng từng cá nhân, để họ có thể nhờ vào những lời khuyên thích
đáng hầu đạt đến trình độ nhân đức mà Chúa gọi họ phải đến.” Cha Grou đã
định nghĩa rất khúc chiết mạch lạc: linh hướng là dẫn dắt một linh hồn theo
đường lối của Thiên Chúa; là dạy cho linh hồn ấy biết lắng nghe Thiên Chúa chỉ
dạy và đáp ứng; là gợi cho linh hồn thực tập những nhân đức thích hợp với hoàn
cảnh hiện tại; là không những bảo tồn linh hồn trong tình trạng tinh sạch mà còn
giúp linh hồn tiến bộ trong đàng trọn lành. Tóm lại, linh hướng là tận lực góp
phần vào việc nâng linh hồn ấy lên trình độ thánh đức mà Thiên Chúa dự định
linh hồn ấy phải đạt tới. Chính vì am hiểu như vậy mà thánh Grêgôriô đã xác
quyết việc linh hướng là nghệ thuật tuyệt vời.[4]
Theo Shalem,
linh hướng là mối liên hệ giữa hai cá nhân với nhau, trong đó vị linh hướng là
người hướng dẫn người kia xét lại cuộc sống của họ dưới ánh sáng ơn gọi của
mình để họ trở nên người trung thành và vâng lời tận đáy con tim mình. Người
linh hướng là một dụng cụ dùng để mở rộng khả năng nhận thức rõ ràng tiếng nói
bên trong của Chúa Thánh Thần và phát triển lòng can đảm, đức tin, cùng sự tự
nguyện vâng theo tiếng nói của Chúa một cách thật tự do.[5]
2.
Đồng hành thiêng liêng, một nhu cầu thiết yếu
Chúng ta có thể hiểu nôm na đồng
hành thiêng liêng là việc gặp gỡ đối thoại thân thiện giữa hai người trong mối
tương quan ngôi vị, để cùng giúp nhau đạt đến sự tự do của con cái Chúa, sự
hoàn thiện Kitô giáo, thông qua việc lắng nghe, phân định, và đặc biệt là cùng
nhau cầu nguyện. Đồng hành thiêng liêng là một nghệ thuật hướng dẫn các linh
hồn cách tiệm tiến từ lúc khởi đầu đời sống thiêng liêng cho đến khi đạt đến
đỉnh cao của sự hoàn thiện Kitô giáo.[6] Theo đó, tu sĩ cũng cần có
một vị đồng hành thiêng liêng để hướng dẫn mình trên con đường hoàn thiện bản
thân. Lẽ dĩ nhiên, cả người đồng hành và
người được đồng hành đều phải ngoan ngoãn nghe theo sự hướng dẫn của Chúa Thánh
Thần, vị đồng hành đích thực.
Ngày xưa, nếu Đức Giêsu kêu gọi
các môn đệ đầu tiên đi theo mình, thì nay Chúa cũng kêu mời chúng ta bước theo
Người. Trong Tin Mừng Mátthêu, thánh sử đã đưa ra các yêu sách của Chúa đối với
người môn đệ:
Một là Chúa gọi. Thánh Mátthêu đã ghi lại ba trình thuật liên
quan đến việc Đức Giêsu kêu gọi các môn đệ. Qua đó, thánh sử cho thấy rằng,
việc kêu gọi các môn đệ là khởi xướng từ Đức Giêsu.[7]
Tác giả dùng các cụm từ sau: “Các anh hãy
theo tôi”[8], “Người gọi các ông”[9]. Như thế, ơn gọi làm môn đệ phát xuất
từ Thiên Chúa. Chính Thiên Chúa đã đi bước trước khi kêu gọi các môn đệ và các
ông đã đáp lại.
Hai
là sự
đáp trả dứt khoát. Đáp lại lời kêu gọi của Đức Giêsu, các môn đệ có thái độ “từ
bỏ ngay lập tức” mọi sự để đi theo Người. Thánh Mátthêu cho thấy các môn đệ đáp
trả một cách dứt khoát. Qua đó, tác giả đã vẽ nên chân dung người môn đệ khi
các ông đáp trả lời kêu gọi của Chúa mau chóng và không do dự.
Ba là Từ bỏ. Nếu một
vị Thiên Chúa đã từ bỏ ngôi vị cao sang để cứu nhân loại, thì các môn đệ của
Người cũng sẽ là những người biết từ bỏ hoàn toàn mọi dính bén của cải vật
chất. Quả thật, các môn đệ đã biết từ bỏ những tương quan trần thế và cả nếp
sống cũ để dấn thân trọn vẹn đi theo Đức Giêsu.
Bốn là chấp nhận bị
ngược đãi. Ông Phêrô lên tiếng: “Chúng
con đã bỏ mọi sự mà theo Thầy. Vậy chúng con sẽ được gì?”[10] Phải
chăng việc theo Đức Giêsu sẽ chẳng được gì cả mà còn phải chịu ngược đãi? Quả
vậy, theo Đức
Giêsu là phải sống triệt để những đòi hỏi của Tin Mừng, chấp nhận người đời
ngược đãi, bị bắt bớ, bị đánh đập, bị hành hạ, bị giết chết, nghĩa là cùng
chung số phận với Chúa thì mới được cùng với Đức Giêsu “ngự trên mười hai toà mà xét xử mười hai chi tộc Israel.”[11]
Như vậy, “Hãy theo tôi” là một
lời mời gọi đáng yêu mà Chúa dành tặng cho những ai biết lắng nghe tiếng Chúa.
Tuy nhiên, để đáp ứng đầy đủ các điều kiện mà Chúa đưa ra, thiết nghĩ những ai
đang dấn thân trong ơn gọi thánh hiến cần phải có một vị đồng hành thiêng liêng
hướng dẫn. Bởi lẽ, tự thân cuộc sống luôn đầy ắp những thách thức, chông
gai, những biến động không ngừng, và vô vàn những khó khăn va chạm. Vì thế sẽ
là một may mắn, một diễm phúc có được “những vị thầy”, sẵn sàng hy sinh thời
gian để “đồng hành”, chia sẻ gánh nặng, trợ giúp tinh thần, vật chất, tâm lý.
Chính nghĩa cử cao đẹp của sự “đồng hành” có khả năng gây hứng khởi, phát sinh
động lực, gia tăng sáng tạo, năng động và giúp ta đủ nghị lực vượt khó. Vì thế,
“đồng hành” là một trong những hình thức hỗ trợ đắc lực nhất giúp mỗi người có
thể kiện toàn bản thân và hoàn thành cuộc đời.[12] Nếu thiếu sự đồng hành,
sự gắn bó và trợ lực, có thể đời sống tâm linh của mỗi người sẽ đi vào vô định,
trở nên nghèo nàn, dễ thất bại và đổ vỡ.
3.
Những tiêu chuẩn để chọn lựa vị đồng hành
Trong cuộc sống ngày nay, người
ta thường đề cập đến “sáu người đồng hành” không thể thiếu của bất cứ ai trên
con đường đi đến thành công. Đó là những doanh nhân nổi tiếng gồm có: Steve Jobs, Elon Musk, Jeff Bezos, Bill
Gates, Arianna Huffington hay Mark Cuban.[13]
Những con người này khá nổi tiếng, được nhiều người ngưỡng mộ và nể phục. Những
doanh nhân thành đạt có lẽ đều hiểu rằng một phần thành công của mình là nhờ có
những người xung quanh. Điểm chung cho
những thành công của họ là luôn có sáu tuýp người đồng hành: 1. Người tạo động
lực; 2. Người nhận định; 3. Người cố vấn, 4. Đối tác; 5. Người cộng sự; và 6.
Người thách thức.[14]
Đó là
cuộc sống đời thường, còn trong cuộc sống tu trì thì sao? Nếu đời thường có những tuýp người đồng
hành để đi đến thành công, thì ắt hẳn,
đời tu cũng cần phải có người đồng hành thiêng liêng, để cùng
chúng ta tìm lại sự thăng bằng, tìm lại niềm tin bản thân, thay đổi lối sống và tạo lại hứng khởi trong các hoạt động. Thật vậy, những ai sống đời thánh hiến, rất
cần phải biết lựa chọn một vị đồng hành cho mình. Nhưng đâu là một người đồng
hành thiêng liêng đích thực? Những người có kinh nghiệm chỉ ra rằng:
Thứ nhất, vị
đồng hành cần có những phẩm tính chuyên môn. Qua những kiến thức nền tảng về
thánh khoa, thần học
tâm linh, tư vấn mục vụ…, người đồng hành cần phải thông hiểu nhiều về tâm lý
phái tính, những nguyên tắc căn bản về bệnh lý mỗi người, biết rút ra những bài
học từ chính kinh nghiệm vốn có của mình qua việc quan sát và hướng dẫn người
khác. Thêm nữa, người đồng hành cần phải biết khôn ngoan trong phán đoán, rõ
ràng khi cho lời khuyên và kiên quyết trong việc đòi hỏi sự vâng phục.
Thứ hai, vị đồng hành cũng cần có
những phẩm tính luân lý như: lòng đạo đức, lòng nhiệt thành đối với việc thánh
hóa các linh hồn, lòng khiêm tốn và lòng vô vị lợi. Không chỉ cần có những phẩm
tính luân lý, người đồng hành cần phải có những bổn phận như là: biết rõ linh
hồn mình hướng dẫn, cho lời chỉ giáo, khuyến khích linh hồn, theo sát đời sống
thiêng liêng, sửa chữa lỗi lầm và hướng dẫn theo các giai đoạn tiến triển của
ơn gọi của người thụ huấn; đồng thời tuyệt đối giữ bí mật cho họ.
Thứ ba, chọn
đồng hành là chọn một người đại diện Chúa. Đây là một việc hết sức quan trọng.
Do đó, ta không nên chọn linh hướng theo cảm hứng, sở thích, hoặc chọn một cách
vội vã, thiếu thận trọng. Chọn linh hướng được coi như một trong những quyết
định quan trọng của cuộc sống.[15]
4.
Những ích lợi của việc đồng hành thiêng liêng
Thiên Chúa hướng dẫn mỗi người
nên thánh theo con đường thích hợp nhất, cá biệt; cho dù là họ cùng sống, cùng
chia sẻ một đoàn sủng. Có khi Thiên Chúa trực tiếp hướng dẫn họ, đồng hành với
họ không thông qua trung gian là sự đồng hành của con người. Thế nhưng, Thiên
Chúa thường theo tiến trình sư phạm tiệm tiến, muốn con người đi trên chính
bước chân của mình với sự cộng tác của anh em đồng loại để khám phá ra Thiên
Chúa, đáp lại lời mời gọi yêu thương của Người và tiến bước trên con đường hoàn
thiện.[16]
Việc đồng
hành thiêng liêng đóng vai trò quan trọng trong tiến trình thăng tiến đời sống
tâm linh của mỗi người. Đây là lợi ích căn bản và thiết yếu cho mọi linh mục,
tu sĩ. Người đồng hành giúp người thụ hướng đi sâu vào đời sống cầu nguyện, nói
cách khác là sống mật thiết với Thiên Chúa. Sách Giáo lý Hội Thánh Công giáo số
2564 dạy rằng: “Cầu nguyện Kitô giáo là
mối tương quan giao ước giữa Thiên Chúa và con người trong Đức Kitô.” Chúng
ta, những con người được Chúa thánh hiến, ắt hẳn luôn biết đặt việc cầu nguyện
lên trên hết mọi công việc khác. Vì cầu nguyện là nền tảng và hơi thở của đời
sống tu trì, là sức sống không thể thiếu trong đời sống tâm linh. Không có một
đời sống cầu nguyện tốt, sẽ không bao giờ có một người tu sĩ tốt. Người đồng
hành luôn phải cầu nguyện trước khi gặp người thụ hướng; sau đó, còn phải cầu
nguyện nhiều hơn nữa để người thụ hướng tìm gặp được thánh ý Chúa và can đảm
thi hành. Như vậy, nhờ cầu nguyện, chúng ta được
đi vào giao ước thánh của lòng ta với Thiên Chúa. Có cầu nguyện, ta mới khám
phá ra hạnh phúc thật và hạnh phúc giả tạo: “Hãy
sống thân tình với Thiên Chúa và xây dựng bình an, anh sẽ tìm lại được hạnh
phúc.”[17]
Thứ đến, người thụ hướng sẽ được
vị đồng hành giúp mình khám phá chính con người thật của mình, nhận ra được
những giá trị trong đời sống, biết sống theo sự thật và làm chứng cho sự thật
đó. Công việc của người đồng hành thiêng liêng là làm sao giúp cho người thụ
hướng tự hoà giải được với chính mình, với tha nhân và với Thiên Chúa. Thêm
nữa, qua vị đồng hành, người thụ hướng sẽ biết điều chỉnh giữa lý trí, thân xác
và tinh thần, áp dụng những nguyên lý thánh thiêng qua việc phục vụ Chúa mà
hướng đến phục vụ tha nhân trong tinh thần yêu thương của Chúa. Vì yêu thương
chính là món quà cao quý nhất mà ai cũng cần.
Sau cùng, người thụ hướng sẽ biết
nhận ra ơn gọi của chính mình và biết đáp trả ân ban nhưng không ấy của Chúa
dành cho mình. Ơn gọi được xây dựng dựa trên một mối tương quan giữa Thiên Chúa
(Người gọi) và một con người (người đáp trả). Theo đó, ơn
gọi là mối “tương quan” rất sống động của
con người với Thiên Chúa, luôn biến đổi và lớn lên. Lịch sử của mỗi ơn gọi là
lịch sử về một cuộc đối thoại và đi vào tương quan giữa tình yêu Thiên Chúa và
sự đáp trả tự do của một người.[18]
Kết
luận
Những gì vừa trình bày trên cho
thấy, đồng hành thiêng liêng là một nhu cầu cần thiết
trong đời sống tu trì. Là những người sống đời sống
tu trì, chúng ta không những được mời gọi làm chứng nhân mà còn để dẫn dắt
người khác đến với Chúa. Vì vậy, mỗi người cần phải tự đào tạo và rèn luyện bản thân để trao ban
cho tha nhân Đức Kitô. Đây cũng là ước mong của Đức Phanxicô trong Tông huấn Niềm
Vui Tin Mừng, số 171: “Hiện nay đang cần có những người nam, nữ biết dựa
trên kinh nghiệm của bản thân để bảo vệ đoàn chiên của mình.”[19].
Tác vụ đồng hành thiêng liêng phải là một điểm nổi bật trong các tác vụ của
Hội thánh trong thời đại của chúng ta, một thời đại đầy những khủng hoảng,
thách đố, mất định hướng và chao đảo.
[1] x. Mt 4,19.
[2] Lm. Thái Nguyên, Đồng
hành. http://www.simonhoadalat.com/giaoducgd/ TuDuc/27DongHanh.htm,
truy cập ngày 05/02/2018.
[3] Xc. Phạm Quốc Văn, OP., Trên đường Emmaus, tr.12.
[4] D. Grou, Manuel des aâmes inteùrieures, Gobelde,
Paris 1947, tr.109.
[5] Xc. Sr. Nắng Hạ, Linh hướng trong đời sống của mọi Kitô hữu, website:
http://www.daobinh.com/song-dao/hanh-trang-vao-doi/linh-huong-trong-doi-song-cua-moi-kito-huu.htm,
truy cập ngày 05/02/2018.
[6] Xc. Phạm Quốc Văn, OP., Trên đường Emmaus, tr. 20-21.
[8] Xc. Mt 4,19.
[9] Xc. Mt 4,21.
[10] Xc. Mt 19,27.
[11] Xc. Mt 19,28.
[12] Xc. Lm.
Thái Nguyên, Đồng hành, http://www.simonhoadalat.com /giaoducgd/TuDuc/27DongHanh.htm, truy cập
ngày 05/02/2018.
[13] Một
vài thông tin ngắn gọn về các doanh
nhân: Steve Jobs là
doanh nhân và nhà sáng chế người Mỹ. Ông là đồng sáng lập viên của hãng Apple, là một trong những người có ảnh hưởng lớn
nhất ở ngành công nghiệp vi tính; Elon Musk là một nhà phát
minh, doanh nhân, tỉ phú người Nam Phi; Jeff
Bezos là một doanh nhân công nghệ, một nhà từ thiện và nhà đầu
tư người Hoa Kỳ,
là sáng lập viên trang mạng Amazon.com, một trang web rao bán các loại sách
và sau này mở rộng ra nhiều sản phẩm đa dạng khác nhau; Bill Gates là
một doanh nhân người Mỹ, nhà từ thiện,
tác giả và chủ tịch tập đoàn Microsoft; Arianna
Huffington là một nữ doanh nhân, một chính trị gia, một nhà báo
và là một người phụ nữ nhiều quyền lực, có ảnh hưởng lớn nhất trong ngành
truyền thông; Mark Cuban là doanh nhân, nhà đầu tư, nhà sản xuất phim
nổi tiếng người Mỹ.
[14] Xc. Thu Hoài, theo trí thức trẻ/INC, “sáu người đồng hành” không thể thiếu của
bất cứ ai trên con đường đi đến thành công, http://cafef.vn/6-nguoi-dong-hanh-khong-the-thieu-cua-bat-cu-ai-tren-con-duong-di-toi-thanh-cong-0171024111709113.
chn, truy cập ngày 02/02/2018. Sáu tuýp người mà tác giả đề cập: 1. Người tạo động lực là người luôn
khuyến khích bạn tiếp tục nỗ lực ở những giai đoạn khó khăn nhất; 2. Người nhận định là người thẳng
thắn đưa ra quan điểm từ góc nhìn của họ về cách bạn đang làm, không chỉ trong
kinh doanh, mà thậm chí là trong cuộc sống ;
3. Người cố vấn là người
mà bạn có thể gọi hay liên lạc bất cứ khi nào bạn cần; 4. Đối tác là một nửa thành công trong kinh doanh của bạ; 5. Người cộng sự: Mọi doanh nhân đều
phải có một ai đó sẵn lòng lắng nghe các ý tưởng và nêu ý kiến sau khi nghe với
họ; và 6. Người thách thức là
những người thường nghi ngờ vào khả năng của bạn, luôn nói bạn không thể làm
được hoặc chưa đủ giỏi để làm một việc gì đó.
[15] Xc. Sr. Nắng Hạ, Linh hướng trong đời sống của mọi Kitô hữu,
website:
http://www.daobinh.com/song-dao/hanh-trang-vao-doi/linh-huong-trong-doi-song-cua-moi-kito-huu.htm,
truy cập ngày 05/02/2018.
[17] Xc. G 22,21.
[18] Xc. Lm. Phêrô Nguyễn
Văn Hương, Ơn gọi và điều kiện theo Chúa,
http://gioanthienchua.net/on-goi-va-dieu-kien-theo-chua.html,
truy cập 6/ 2/2018.
[19] Nt. Thêm Ơn, Đồng hành thiêng liêng với người trẻ : http://gpbuichu. org/news/Dong-Trinh-Vuong/dong-hanh-thieng-lieng-voi-nguoi-tre-4982.
html, truy cập ngày 06/02/2018.
Đăng nhận xét