Vâng phục cũng là cách diễn tả tự do;
không có tự do,
sẽ không có vâng phục, cũng chẳng có tình yêu.
không có tự do,
sẽ không có vâng phục, cũng chẳng có tình yêu.
Phêrô Nguyễn Hữu Trường,
Tu Hội Gioan Tiền Sứ
Tu Hội Gioan Tiền Sứ
DẪN NHẬP
Nhìn lại
dòng lịch sử, ta thấy đời sống tu trì đã có từ rất lâu, mang nhiều sắc thái độc
đáo và phong phú. Người sống đời thánh hiến chấp nhận từ bỏ cái tôi từng ngày để
khuôn đúc mình giống Thầy chí Thánh bằng việc lắng nghe, tuân phục tự nguyện
quyền bính hay qui chế.
Công đồng Vatican II, trong sắc lệnh Perfectae
caritatis cho rằng: “Nhờ giữ
lời khấn vâng phục, các tu sĩ tận hiến ý muốn mình như của lễ bản thân dâng lên
Thiên Chúa, nhờ đó họ được kết hợp với ý muốn cứu rỗi của Ngài cách kiên trì và
chắc chắn hơn” .[1]
Quả thật, Công đồng đã nhìn nhận đức vâng phục có một chỗ đứng quan trọng, nhất
là được đồng hóa và kết hợp với ý muốn cứu độ của Chúa Giêsu.
Tuy nhiên,
lời khấn vâng phục ngày nay đang đặt ra cho người tu sĩ rất nhiều khó khăn. Thế
giới đã bước vào thiên niên kỷ thứ III, con người thời nay đề cao hết sức chủ
nghĩa tự do, tự do phóng khoáng quá mức. Họ cho rằng lời khấn vâng phục là cổ hủ,
áp đặt, bóp nghẹt óc sáng tạo và thăng tiến của con người. Với tư cách là các
tu sĩ trẻ, chúng ta nghĩ sao? Sẽ làm gì để cho thế giới hôm nay nhận ra rằng
khi đề cao quá đáng chủ nghĩa tự do hay không nhìn nhận các lời khuyên Phúc âm
là bị vong thân? Đứng trước những vấn nạn ấy, chúng ta hãy nhìn lại ý nghĩa
đích thật của đời tu và những lời khuyên nhất là đức vâng phục trong đời tu hôm
nay.
I. Quan niệm về vâng phục trong dòng lịch
sử đời tu
Theo dòng lịch sử của đời tu ta thấy có nhiều
quan điểm khác nhau theo từng thời kỳ của lịch sử. Thời khai sinh dòng tu các ẩn
sĩ tiên khởi chủ tâm đến việc vâng phục Thiên ý: "Lạy Chúa, Ngài muốn con làm gì?". Tuy nhiên, trong tiến
trình tu hành, mỗi ẩn sĩ thường xin thọ giáo với một tôn sư nào đó. Dần dần
vâng lời mang dáng vẻ tu đức: Người môn sinh không chỉ tiếp thu kiến thức trìu
tượng, mà còn phải thực hành lời giảng dạy và mô phỏng nếp sống của thầy. Chính
trong viễn tượng tu luyện này, một vài tôn sư không ngại ra những bài tập
"khác thường" để rèn luyện thái độ khiêm tốn, tự hạ và vâng phục của
môn sinh.
Khi các cộng
đoàn đan sĩ xuất hiện thì vâng phục không phải chỉ được nhìn dưới khía cạnh tu
đức mà còn mang theo chiều kích tổ chức xã hội. Thật vậy, mỗi cộng đoàn đòi hỏi
một cơ cấu tổ chức và trận tự tối thiểu nào đó. Chính vì vậy vai trò người phụ
trách được đề cao. Tuy nhiên, mỗi truyền thống tu trì đã giải thích vai trò này
theo quan niệm và cái nhìn rất khác biệt.
Thánh
Pacômiô, đề cao chiều kích cộng đoàn của đức vâng phục và sứ vụ cùng kiếm tìm ý
định của Thiên Chúa. Theo Thánh nhân, chính Thiên Chúa là vị lãnh đạo cộng
đoàn, chữ không phải là đan viện phụ. Vâng phục được quan niệm như cố gắng
chung để tìm và thực hiện chương trình của Chúa[2].
Bên cạnh
đó vâng phục còn có mối tương quan với bác ái. Khía cạnh này đã được khai triển
đặc biệt với các Thánh Basile, Augustinô, Phanxicô, và Thánh Đaminh. Trong những
cộng đoàn đó, các nhóm nhỏ được tụ tập lại – cho nên có từ Conventus – để cùng
nhau sống đời sống Tin Mừng. Họ bắt đầu nói về tình anh em. Họ nhấn mạnh đến
tuân phục “Hỗ tương giữa những con người bình đẳng” điều này liên quan mật thiết
với sự liên đới và đức ái. Trong bối cảnh này, thì quyền bính coi như việc phục
vụ. Còn trong truyền thống Biển Đức thì tuân phục được trình bày như một thái độ
đức tin, tức là lắng nghe lời Chúa. Sau cùng, đức tuân phục được liên kết với sứ
vụ tông đồ khải niệm mới mẻ này đặc biệt được
Thánh Inhaxiô áp dụng cho dòng Tên[3].
1. Vâng phục là lắng nghe
“Con hỡi, hãy lắng nghe” (Cn 1,8).
Vâng phục là thái độ một người con lắng nghe cha mẹ mình. Đây là một cách lắng
nghe đầy tin tưởng. Cũng vậy khi chúng ta đặt mình vào niềm tin tưởng trong kể
hoạch mà Thiên Chúa đã dành cho chúng ta bằng một tình thương của người Cha.
Thì vâng phục là cách duy nhất mà con người, hữu thể tư do có thể có khuynh hưởng
phát huy hết năng lực bản thân. Khi con người nói “không” với Thiên Chúa, con
người đó làm tôn thương kế hoạch của Người. Vâng phục là con đường tăng trưởng
và là con đường tự do cho con người; tự do tự nó cũng là một con đường vâng phục,
bởi vì đó là vâng phục kể hoạch của Cha, theo cách giống trẻ thơ, mà người tín
hữu hoàn thành sự tự do của mình. Vâng phục như thế đòi hỏi con người nhìn nhận
chính mình như con cái và vui thích được như vậy, vì chỉ như người con mới có
thể tư do đặt mình trong bày tay của Cha; giống hệt như Đức Giêsu, Người Con, Đấng
đã phó mình cho Chúa Cha.[4]
Vâng phục
là lắng nghe Đấng mà người ta phải lắng nghe, trong đức tuân phục thánh hiến,
là chính Thiên Chúa, Đấng nói với con người qua trung gian của thứ quyền bính nội
tâm mà mỗi người đều có, song cũng qua cộng đoàn và qua đặc sủng, tầm nhìn và
những quyết định của mỗi hội dòng.[5]
Sự vâng phục
của tu sĩ hơn hẳn việc vâng phục một bề trên, hơn hẳn việc giữ luật hoặc hiến
pháp hoặc làm những gì một hoàn cảnh đặc biệt nào đó đòi hỏi ta. Nghĩa là vâng
phục là sự lắng nghe tiếng của Thiên Chúa, Đấng luôn luôn kêu gọi ta, khi để
mình nghe được tiếng của Ngài trong hoàn cảnh của ta. Thánh Phanxicô quyết trở
nên một đầy tớ vâng phục của mọi thụ tạo. Khi nói thế, ngài cho thấy cách ngài
trông thấy Thiên Chúa trong mọi thụ tạo: các sinh vật, con người và cả vị bề
trên tồi tệ phục vụ vị Thiên Chúa ấy. Một khả năng đòi hỏi việc bỏ mình cách
triệt để và một sự tập trung mạnh vào Đấng hiện diện trong mọi sự. Khi ấy, vâng
phục không chỉ ám chỉ đến những bề dưới mà còn và nhất là ám chỉ tới các bề
trên, là những người buộc phải vâng phục nhất, lắng nghe Thiên Chúa Đấng cũng
có thể tỏ mình trong cuộc sống, trong những ước vọng, khát vọng và tài năng của
bề dưới. Vâng phục cũng là cách diễn tả tự do; không có tự do, sẽ không có vâng
phục cũng chẳng có tình yêu. Tôi không vâng phục chỉ vì luật đòi hỏi hay vì bạn
muốn tôi vâng phục mà vì tự tôi, tôi chọn vâng phục: “Vì tôi chọn, nên tôi vâng
phục mệnh lệnh của bạn”. Tôi quyết định vâng phục như thế vì tôi hiểu rằng không
gì có thể tách tôi ra khỏi Thiên Chúa Đấng đang được thể hiện trong mọi sự.[6]
Vâng phục
nằm trong tự do khiến tôi sẵn sàng thực hiện ý của người khác và tự mình quyết
định vâng phục như thế vì Thiên Chúa chứ không phải vì bề trên. Như thế, vâng
phục đồng nghĩa với sự tư do thuần túy được hiểu như việc làm chủ mình cách trọn vẹn. Và như thế, vâng phục là quyết định
tư do lớn nhất người ta làm vì Thiên Chúa và không ngừng tìm kiếm lắng nghe
Thiên Chúa trong những bổn phận có tính cộng đoàn của cuộc sống tôi.
2. Vâng phục là sự từ bỏ
Thánh
Gioan Climacus nêu lên đòi hỏi từ bỏ hoàn toàn. Ngoài hai việc từ bỏ mọi sự và
tất cả những người thân, Ngài thêm từ bỏ chính quyền định đoạt của mình. Ở Ai-cập
khi đời sống ẩn dật bắt đầu vào khuôn khổ, đòi hỏi đầu tiên nơi một người muốn
nhập tu, là sự tòng phục dưới sự dạy bảo của một vị linh hướng. Dần dần lối sống
từ bỏ ý mình để vâng theo lời linh hướng được ca ngợi.[7]
Còn Thánh
Basiliô, cũng đề cao tính cộng đoàn của đức vâng phục. Mục đích của đức vâng phục
là sự từ bỏ con người cũ và những kể hoạch của riêng mình ngõ hầu thanh thán bước
theo Đức Kitô. Thánh nhân quan niệm bề trên như “con mắt” chứ không phải là “đầu”
của cộng đoàn. Chính Đức Kitô mới đích thực là đầu của cộng đoàn. Các bề trên
chỉ có nhiệm vụ giúp cộng đoàn nhận định đúng đắn chương trình của Thiên Chúa
và hướng dẫn cộng đoàn thực hiện chương trình đó. Nói khác đi, linh đạo Basiliô
đặt vâng lời trong chiều hướng kiến tạo hiệp thông trong cộng đoàn và viện phụ
được quan niệm như nhân tố quan trọng để xây dựng sự hiệp thông đó.[8]
Sắc lệnh về canh tân thích nghi đời sống dòng tu Perfectae Caritatis nhắc tu sĩ ghi nhớ rằng nhờ khấn giữ đức vâng
phục, các tu sĩ tận hiến dâng lên Thiên Chúa việc từ bỏ ý riêng mình như của lễ
bản thân dâng lên Thiên Chúa[9]. Chính Đức Kitô cũng đề nghị những ai muốn theo Người
thì hãy từ bỏ ý riêng: “Ai muốn theo Thầy
phải từ bỏ chính mình vác thập giá mình mà theo.” (Xc. Mt 16,24). Đây là một
sự từ bỏ triệt để, gắn liền với thập giá cho đến chết.
Đức tuân
phục của các môn đệ là con đường đi tới thập giá và cái chết cứu độ. Từ bỏ
không phải là mục tiêu sau cùng của đức tuân phục, nhưng là một điều kiện để
làm môn đệ, là con đường dẫn tới giải phóng chung cuộc. Khía cạnh này của tuân
phục Tin Mừng đã được diễn tả trong nghịch lý: “Ai muốn cứu mạng sồng mình, thì sẽ mất; còn ai liều mất mạng sống mình
vì Thầy, thì sẽ tìm được mạng sống ấy.” (Xc. Mt 26, 25-26). Từ bỏ không thể
có ý nghĩa trừ phi nó liên quan đến sự sống. Đằng sau những nghịch lý này, có
hai cấp độ đánh dấu con đường hoán cải Kitô giáo: Từ vương quốc tội lỗi đi vào
vương quốc Thiên Chúa. Một sự sống tự khép kín là đường dẫn tới cái chết, nhưng
việc chết cho tội lỗi con người lại là đường dẫn tới sự sống trong Nước Trời.
Từ bỏ
trong ánh sáng ơn gọi thì rõ ràng qui chiếu đến việc từ bỏ chung của các môn đệ
về sở hữu, nghề nghiệp, gia đình (Xc. Mt 4,
22). Đời sống trần thế đầy những sở hữu, những quyền lợi, mà chúng ta mải
miết đi tìm, và chúng khép kín, giam hãm trong chân trời thế gian. Đó là lý do
những ai coi lời khấn tuân phục như một lời khấn tổng hợp, vốn bao gồm hai lời
khấn kia và các điều kiện khác để đi theo Đức Giêsu[10].
3. Vâng phục được hiểu như liên hệ đến đức
ái
“Thiên Chúa là tình yêu” (1 Ga 4,8), và đạo của Ngài là Đạo Tình Yêu: “Người ta cứ dấu
này mà nhận biết các con là môn đệ Thầy, là các con yêu thương nhau” (Ga 13,35). Tất cả mọi lề luật, mọi
nhân đức, mọi nghi thức, hay tiếng lương tâm… đều chỉ qui về một mối là Tình
Yêu. Cốt tủy của Đức Vâng Phục là thực thi Thánh Ý Thiên Chúa. Mà Thánh Ý của
Thiên Chúa cuối cùng cũng chỉ là làm sao để Tình Yêu được thể hiện nơi con người,
trong bản thân mỗi người, trong gia đình, trong xã hội, trong Giáo hội. Vì thế,
cái làm cho hành vi vâng phục trở thành nhân đức cũng là Đức Ái, là tình yêu
thương thực sự. Hành vi vâng lời nào phản lại yêu thương
thì không phải là nhân đức.
Cũng trong tinh thần
ấy, Thánh Âu Tinh nói: “Cứ yêu đi rồi muốn làm gì thì làm”. Nghĩa là: hễ
hành động do tình yêu sáng suốt thúc đẩy, thì sẽ luôn luôn hợp với Thánh Ý
Thiên Chúa, cho dù hành động đó đôi khi không phù hợp với lề luật hay lệnh truyền
của bề trên. Do đó, không phải cứ tuân hành lề luật cho tốt, cứ nhắm mắt làm
theo lệnh bề trên là luôn luôn phù hợp với Thánh Ý Thiên Chúa.
Tình Yêu vẫn là yếu tố tối quan trọng để làm cho một
hành động có giá trị trước Thiên Chúa. Thánh Phaolô viết: “Cho dù tôi có đem
hết gia tài cơ nghiệp mà bố thí, hay nộp cả thân xác tôi để chịu thiêu đốt mà
không có Tình Yêu, thì chẳng ích lợi gì cho tôi” (Xc.1 Cr 13,3). Tương tự như vậy, cho
dù tôi có giữ luật từng ly từng chút như các kinh sư Dothái xưa, có luôn luôn
tuân hành bề trên một cách tuyệt đối đi nữa, nếu không có Tình Yêu, thì những
hành động ấy chẳng có giá trị bao nhiêu trước mặt Thiên Chúa. Như Đức Giêsu đã
trưng dẫn lời của ngôn sứ Hôsê: “Ta muốn Tình Yêu chứ đâu muốn lễ tế” (Xc. Mt 12,7/ Hs 6,6). Do đó, vâng phục chỉ thực sự là nhân đức khi có tình yêu bên trong.
II. Đức vâng phục trước và sau Công đồng vaticanô II
1. Trước Vaticanô II
Kiểu mẫu đời
tu truyền thống, quyền bính từ trên xuống nghĩa là theo chiều dọc Thiên Chúa
phán bề trên nghe, bề trên phán bề dưới nghe.[11]
Người ta hầu như chỉ chủ trọng đến đấng bề trên. Chỉ có đấng bề trên là được ơn
Thánh Linh soi sáng. Do đó, chỉ có đấng bề trên có quyền ra những quyết định,
chẳng cần nghe ai, chẳng cần hỏi ý kiến hay bàn hỏi ai. Những quyết định ấy của
bề trên phải được coi là biểu lộ ý Chúa. Nói cách khác “Đấng bề trên muốn gì là
Chúa muốn nấy”. Do đó, bề dưới chỉ còn biết thi hành quyết định của bề trên, bởi
vì “đó là ý Chúa muốn”.
Lối hiểu ấy
ngầm dựa trên một giả thiết mặc nhiên là: những quyết định của bề trên vì trùng
với ý Chúa, cho nên phải luôn luôn đúng, không bao giờ sai lầm. Từ đó người ta
đòi hỏi bề dưới phải tuyệt đối vâng phục, một thứ vâng phục có thể nói là mù
quáng.[12]
Kỷ luật là
khía cạnh đặc biệt của hầu hết những cộng đoàn tu. Động lực thiêng liêng và thần
bí không hoàn toàn vắng bóng, những quyền lực pháp lý và kỷ luật lại là những
nguồn cội rõ ràng buộc người ta phải tuân phục.
Kiểu mẫu
truyền thống cũng nhấn mạnh đến chiều kích cá nhân vâng lời. Cá nhân của vị bề
trên có được nét cao cả uy nghiêm nhờ tình trạng pháp lý là làm bề trên. Tất cả
chúng ta từng nghe sự nổi bật cá nhân như vậy đã dẫn đến việc lạm dụng trong khi thi hành quyền bính.
Tuân phục
được đặt vào tương quan cá nhân của bề trên và thuộc nhân. Vì thế tính trung thực
định chế có một tầm quan trọng đặc biệt. Những điều này là tiêu chuẩn sau cùng
cho việc thực thi quyền bính và thực hành tuân phục. Còn sự hiệp nhất hội dòng
và cộng đoàn được đặt trên nền tảng một số qui tắc kỷ luật tác động qua lại, được
áp đặt như chuẩn mực và được chấp nhận không tranh cãi. Việc huấn luyện theo kiểu
mẫu tuân phục như vậy đã là một trong những mục tiêu cơ bản trong chương trình
đào tạo. Không có yêu cầu đối thoại, vấn đề nhân quyền cũng chẳng đi vào đời
tu. Việc thực thi quyền bính và thực hành tuân phục được duy trì trong một môi
trường có trật tự, an bình và hài hòa.[13]
2. Sau Vaticanô II
Việc cải tổ
hậu Công đồng đã làm giảm nhẹ những khía cạnh pháp lý và kỷ luật, và cố nhấn mạnh
đến chiều kích thần học; mở rộng những chân trời tuân phục theo hướng cá nhân
và định chế đó, như vậy đã đưa đức tuân phục trở về chiều kích sứ vụ và cộng
đoàn.[14]
Nhắc lại những qui chiếu Thánh Kinh cổ điển về ơn gọi, thần học đời tu đã xác định
lại đức tuân phục trong mối tương quan với sứ vụ và cũng nhấn mạnh đức ái trong
cộng đoàn (GS. Số 23),[15] Đức
Giêsu đã xuống thế để trở nên người phục vụ, và làm giá chuộc cho muôn người.
Vì thế, mọi người đều nhận ra ý Chúa bề trên và bề dưới cũng lãnh nhận cùng một
nguồn ơn.
Thánh Linh
nói với mọi người và qua mọi người; mọi người đều liên đới và đồng trách nhiệm
về sứ mạng, theo mức độ riêng của mỗi người. Do đó mọi người cùng liên đới và đồng
trách nhiệm về những suy nghĩ và quyết định có ảnh hưởng chung. Vì thế trong một
dòng tu cũng cần có một số người được trao cho quyền bính để phục vụ, và số người
này có quyền có tiếng nói cuối cùng về những quyết định. Khi vị bề trên truyền
nhân danh đức vâng lời, thì đòi hỏi vị bền trên phải có sự biện phân chín chắn;
nghĩa là phải để cho Thánh Linh soi sáng, chứ không phải hướng ý người khác chấp
nhận những quyết định có sẵn của mình.
Trong kiểu mẫu đời tu tự do nhấn mạnh hai yếu tố trong việc thi hành quyền
bính và tuân phục. Thứ nhất, nó tôn trọng nhân quyền những cá nhân. Tuân phục
không thể trở thành một cách phủ nhận hay xóa bỏ con người. Cảm nghiệm Kitô
giáo và đời tu đã được kêu gọi để trở thành cơ hội giúp con người tự thể hiện
và được lớn lên. Các tu sĩ nam nữ không phải là đồ vật thuần túy để đem ra sử dụng
theo lợi ích của định chế hay theo ý của bề trên. Mỗi thuộc nhân là một chủ thể
có lý luận, có thể đối thoại và tự quyết định. Lương tâm là một tiêu chuẩn
không thể chối cãi cho hành động cá nhân. Và đức tuân phục đời tu cũng không miễn
chuẩn cho con người khỏi phải hoạt động theo lương tâm. Thứ hai, kiểu mẫu tư do
đã duy nhập việc đối thoại và phân biệt tập thể. Văn hóa dân chủ đã có âm vang trong đời tu. Đối ngược lại “Tuân phục mù quáng”, giờ đây chúng ta ủng hộ “tuân phục đối thoại”.[16]
III. Chiều kích Thánh kinh
& ý nghĩa thần học của đức vâng phục
& ý nghĩa thần học của đức vâng phục
1. Chiều kích Thánh Kinh
Những lời khuyên Phúc âm đều đặt nền tảng trên lời nói
cùng gương lành của Chúa đã được các Tông đồ và các Giáo phụ các tiến sĩ và các
chủ chăn Giáo hội khuyên giữ. Các lời khuyên ấy là ân huệ Thần Linh mà Giáo hội
đã nhận lãnh bởi Chúa mình và trung thành gìn giữ nhờ ơn Người. Theo sự hướng dẫn
của Thánh Thần, chính Giáo quyền ân cần giải thích các lời khuyên của Phúc âm,
hướng dẫn cách thực hành, cũng thiết lập những lối sống cố định dự trên những lời
khuyên ấy (GE. số 43).[17]
Các lời khuyên Phúc âm còn được đặt trong tương quan với
Ba Ngôi cực thánh. Quả thật các lời khuyên này biểu lộ tình yêu dành cho Chúa
Cha nhờ Chúa Con trong sự hiệp nhất của Chúa Thánh Thần. Trong khi thực hành những
lời khuyên này, người được thánh hiến sống một cách hết sức tích cực đặc tính
Ba Ngôi và đặc tính Ki-tô là dấu ấn của cả đời sống Kitô giáo.
Đức vâng phục, thực thi theo gương Chúa Giêsu, Đấng lấy
việc thi hành ý muốn của Chúa Cha làm lương thực cho mình (Xc. Ga 4, 34), biểu
lộ vẻ đẹp thanh thoát của sự lệ thuộc đầy tình con thảo chứ không phải nô lệ, đầy
ý thức trách nhiệm và được lòng tin cậy lẫn nhau thúc đẩy, phản ánh cho mọi người
về mối dây liên hệ trong tình yêu Ba Ngôi Thiên Chúa.
Vì vậy, đời thánh hiến được mời gọi sống những lời khuyên
Phúc âm bằng một tình yêu ngày càng chân thành hơn, mãnh liệt hơn trong chiều
kích Ba Ngôi: Tình yêu của Chúa Kitô mời gọi ta sống thân mật với Người; tình
yêu của Chúa Thánh Thần giúp ta chuẩn bị đón nhận những linh hứng của Người;
tình yêu của Chúa Cha nguyên ủy và mục tiêu tối thượng của đời thánh hiến. Như
thế đời sống thánh hiến trở nên lời tuyên xưng và dấu chỉ về Ba Ngôi, mà mầu
nhiệm được bày tỏ cho Giáo hội như gương mẫu và nguồn mạch của mọi hình thức đời
sống Kitô giáo.
Đời sống huynh đệ, đời sống của những người được thánh hiến
cũng cố gắng sống trong Chúa Kitô với “Chỉ
có một tấm lòng, một linh hồn” (Xc. Cv 4, 32), biểu hiện như một sự tuyên
xưng Chúa Cha, Đấng muốn làm cho mọi người nên một gia đình duy nhất; đời sống
huynh đệ tuy xưng Chúa Con nhập thể, Đấng quy tụ trong mọi sự duy nhất những kẻ
được cứu chuộc, chỉ dẫn những đường ngay nẻo chính bằng gương lành, kinh nguyện,
giáo huấn và nhất là bằng cái chết của Người, là nguồn mạch của sự hòa giải những
người chia rẻ và tản mác; đời sống huynh đệ tuyên xưng Chúa Thánh Thần như
nguyên lý duy nhất trong Giáo hội, nơi Người không ngừng khơi dậy nhiều gia
đình đạo đức và nhiều cộng đoàn huynh đệ[18].
1.1. Cựu
Ước
Ở trong Thánh kinh, đạo đức là tùng
phục, là kết hợp nhân vị con người vào trong Thiên Chúa, là vâng phục
Thiên Chúa đã mặc khải ý chí của Người ra. Lý tưởng không phải là
anh hùng, nhưng là thánh thiện, tức là vâng phục ý Chúa cho đến chết; và ý Chúa
lại không luôn luôn như đòi hỏi của con người và như định đề của lý trí ở nơi họ,
đến nỗi khôn ngoan theo Thánh Kinh có thể là ngu dại theo các tư tưởng khác (Xc. Gv
7,1-29; 1Cr 3, 16-23).
Luật pháp mà Israel vâng phục không phải là luật của lý
trí như Hylạp, như là lời Chúa. Người Dothái cũng phải giữ luật thiên nhiên,
nhưng ở nơi họ, chính Chúa đã tuyên bố những luật ấy; đó là những mệnh lệnh của
Chúa chứ không phải của loài người.
Tất cả bộ luật Dothái, chẳng kỳ là luật đạo đức hay luật
phụng vụ, đều bởi Chúa. Trong Thánh kinh, luật tự nhiên là luật ở Sinai, đến nỗi
người Dothái không phân biệt luật tự nhiên và luật kiết định. Hết thảy đều là
luật Chúa; nguyên khởi và tột đỉnh của sự toàn hảo là lòng kính sợ Thiên Chúa,
là sự vâng phục luật Ngài.
Sách Macabê quyển thứ II kể lại một thí dụ điển hình về nền
đạo đức này. Cụ già Eléazar cùng bảy anh em đã chết, không phải trung thành với
luật tự nhiên nhưng vì trung thành với luật Chúa, vì một điều cấm kỵ, thuần túy
chỉ có tính cách phụng vụ: họ không chịu ăn thịt heo. Nhà vua Hy-lạp bỡ ngỡ thấy
họ cố chấp từ chối một hành vi mà lý trí thấy chẳng có gì đáng trách. Nhưng họ
đã chết vì trung thành với ý Chúa.
Lịch sử Dothái trình bày những kiểu mẫu tuân phục độc
đáo. Abraham, cha của những người tin, đã nên công chính nhờ đức tin. Sự tuân
phục của ông bảo đảm việc chúc phúc: “Mọi
dân tộc trên mặt đất sẽ cầu chúc cho nhau được phúc như dòng dõi ngươi, chính bởi
ngươi đã vâng lời Ta.” (St 22,18).
1.2. Tân Ước
Trong Cựu Ước dân Chúa đã vâng phục Thiên Chúa nhờ những
lề luật và giao ước; còn Tân Ước Thiên Chúa đã tuyên bố luật mới ở trong sự chết
và vinh hiến của Con Ngài, xưa kia Thiên
Chúa đã ký giao ước cũ ở núi Sinai với dân Người. Qua Tân Ước Thiên Chúa cũng
ký giao ước đó trong cuộc tử nạn và phục sinh của Đức Kitô. Ngài là bia mà
Thiên Chúa đã viết ý muốn của mình lên trên “Các ngươi hãy nghe lời Người”, đây chính là luật của Tân Ước[19].
Đức Giêsu thường được Thánh Gioan giới
thiệu như kiểu mẫu của vâng phục. Ngài đến trần gian thi hành thánh ý của Chúa
Cha. Chính Ngài đã tuyên bố với các môn đệ: “Lương
thực của Thầy là thi hành ý muốn của Đấng đã sai Thầy và hoàn tất công trình của
Ngài” (Ga 4, 34).
Thánh Phaolô cũng giới thiệu cho chúng ta khuôn mặt của một
Đức Giêsu “Vâng lời cho đến nỗi bằng lòng
chịu chết và chết trên ây thập tự” (Pl 2,8). Thư gởi tín hữu Dothái cũng
chung quan điểm:“Dầu là Con Thiên Chúa,
Ngài đã phải trải qua nhiều đau khổ mới học được thế nào là vâng phục, và khi
chính bản thân đã tới mức thập toàn, Ngài trở nên nguồn ơn cứu độ vĩnh cửu cho
tất cả những ai tùng phục Ngài” (Dt 6, 8-9).[20]
Người cũng sống vâng phục khi phải đối diện với chén khó uống. Trong vườn Giệtsimani,
Chúa Giêsu đã nhắc đi nhắc lại ba lần những lời sau đây: “Lạy Cha, nếu Cha muốn, xin cất chén này xa con. Tuy vậy, xin đừng cho
ý con thể hiện, mà là ý Cha.” (Lc 22,42/ Ga 12, 27-28/ Mt 6,10).
Đây là khía cạnh gây ấn tượng sâu sắc của sự vâng phục của
Người Con được bao trùm trong một mầu nhiệm mà chúng ta không bao giờ có thể thấu
hiểu hoàn toàn được, nhưng đối với chúng ta thì lại rất thích đáng, vì nó mở ra
cho chúng ta hơn cả tính chất làm con của sự vâng phục Kitô giáo: Chỉ người con
mới cảm được mình được Cha yêu và yêu Cha bằng toàn thể con người, chỉ người
con mới có thể đạt tới loại vâng phục triệt để này.
Về điểm này Sắc Lệnh Về Đời Sống Linh Mục viết: Nhờ tự ý
khiêm nhường và vâng phục trong tinh thần trách nhiệm mà các linh mục nên giống
Chúa Kitô, Đấng “Ngài đã hạ mình thấp
hèn, trở thành vâng phục cho đến chết” (Pl 2, 7-9). Nhờ sự vâng phục này,
Người đã chiến thắng và chuộc lại sự bất phục tùng của Ađam, như Thánh Phaolô
đã minh chứng: “Vì một người không vâng
phục mà muôn người hóa thành tội nhân, thì cũng thế, vì một Đấng phục tùng mà
nhiều người được trở nên công chính.” (Rm 5, 19).[21]
Đức tuân phục cũng được thể hiện rõ nơi Đức Maria; chính
lời đáp trả “Xin vâng” đã khẳng định vai trò của Đức Maria đối với Giáo hội và
toàn thể loài người rất quan trọng. Mẹ biết lắng nghe, suy tư và lưu tâm đến hạnh
phúc của tha nhân, tìm ra lời thích hợp cho từng cảnh huống (tiệc cưới Cana).
“Mẹ đã cộng tác một cách hoàn toàn độc nhất vô nhị vào công trình của Đấng Cứu
Thế, bằng lòng vâng phục, bằng đức tin và đức ái nồng nhiệt, để hoàn trả sự sống
siêu nhiên cho các linh hồn. Bởi vậy, trên bình diên ân sủng, Mẹ là mẹ chúng
ta” [22].
Vì thế, người tu sĩ phải luôn ý thức vâng phục không phải
là sự sỉ nhục nhưng là sự thật trên đó sự tròn đầy của con người được xây dựng
và thể hiện. Vì thế, người tu sĩ ước mong một cách mãnh liệt hoàn thành ý muốn
của Chúa Cha như một khát vọng tối thượng của bản thân. Trong việc nơi gương Đức
Kitô và học nơi Người, bằng một cử chỉ của sự tư do tuyệt đối và của niềm tín
thác vô điều kiện, người thánh hiến đặt ý muốn của mình trong tay Chúa Cha để
làm một hy tế hoàn hảo đẹp lòng Người (Xc.Rm 12,1).[23]
Chính trong ý nghĩa đó Ngài trở thành kiểu mẫu cho tất cả các Kitô hữu ở mọi thời
mọi nơi. Tất cả các môn đệ của Đức Giêsu phải tuyệt đối vâng phục chương trình
cứu độ của Thiên Chúa và phải sống theo Tin Mừng (Xc. Rm 10,16).
2. Ý nghĩa thần học
2.1. Chiều kích hướng Chúa
“Lạy Chúa, con
tìm Thánh Nhan Ngài”(Tv 27,8) câu thánh vịnh gợi lên một khẳng định trong Cựu ước
chúng ta thấy dân luôn đi tìm thánh ý của Thiên Chúa trong những biến cố họ
luôn lắng nghe và thực hành ý của Thiên Chúa. Thật vậy, con người, ngay cả khi
vô thức, cũng tìm kiểm thánh nhan Chúa. “Lạy
Chúa, xin cho con biết đường lối của Chúa, xin dạy con lối đi của Ngài” (Tv
25,4); không ai có thể cất khỏi trái tim con người sự tìm kiếm Đấng mà Thánh Kinh nói “Ngài là tất cả” (Xc.
Hc 43,27) và tìm mọi nẻo đường tiến đến Ngài[24].
Trong truyền thống Israel, Thiên Chúa chính là thần linh
của dân tộc họ, Đấng đã cùng đồng hành với chi tộc hoặc dân tộc họ. Đây là kinh
nghiệm căn bản của Israel về Thiên Chúa. Họ đã coi Thiên Chúa là một Đấng gần
gũi, Giavê như một vị vua cai trị dân; như một Thiên Chúa Đấng tạo dựng. Các
Thánh vịnh mô tả Thiên Chúa như Đấng thi hành quyền vương đế của Người trên tất
cả tạo thành nhờ công việc của Người với tư cách là Đấng tạo dựng (Xc. Tv 74,
12; 93, 95-99)[25]. Vì thế,
Israel luôn quy hưởng về vị Thiên Chúa gần gũi và là Đấng tạo hóa của mình. Họ
luôn tưởng nhớ những gì Thiên Chúa đã làm từ việc tạo dựng đến những cuộc xuất
hành từ Aicập, Babylon, ngay cả những lời hứa và vì thế Thiên Chúa của giao ước
cũng là Thiên Chúa sáng tạo, vì vậy cũng là Đấng có quyền trên vũ trụ, trên Babylon
và các thần của nó[26].
Thiên Chúa là tất cả, nên thụ tạo đã từ cái hư vô của
mình mà được tạo nên trong hiện hữu. Con người từ hư vô mà đến, phải nhìn nhận
nền tảng hư vô của mình, cái nền tảng mà từ đó Chúa đã tạo thành con người.
Chính vì thế mọi tạo vật phải quy hưởng về thiên Chúa và tùy thuộc vào Đấng đã
cho nó hiện hữu.[27]
Theo Israel, Thiên Chúa có dung mạo một người cha: trong
sách Hôsê Thiên Chúa được ví như Người cha, Ngài dạy chúng ta biết đi, bồng
chúng ta dậy khi chúng ta té ngã và áp chúng ta vào má Ngài (Xc. Hs 11, 1-4).
Hình ảnh của một người cha nhân từ nâng niu con mình trong vòng tay và che chở
nó trong yêu thương.
Thiên Chúa trung tín trong những lời hứa của Ngài (giao ước).
Đức Chúa trung tín với lời Của Ngài. Nói cách khác, Thiên Chúa trung tín vì
Ngài yêu: nhưng chính là vì yêu thương anh em, và để giữ lời thề hứa với cha
ông anh em, mà Đức Chúa đã ra tay uy quyền đưa anh em ra và giải thoát anh em
khỏi cảnh nô lệ, khỏi tay Pharaô, vua Aicập (Đnl 7,8); song song với lời hứa là
lời ban đất hứa. Đất hứa chính là diễn tả hữu hình sự phong phú của cách thế
Thiên Chúa yêu con người: “Đức Chúa,
Thiên Chúa của anh em, sắp đưa anh em vào một miền đất tươi tốt, miền đất có những
dòng nước, những mạch suối, (...) miền đất có lúa mì, lúa mạch, cây nho, cây vả
(...) miền đất không thiếu thốn gì.” (Đnl 8,7-10).
Nét đặc trưng của tình yêu Thiên Chúa chính là sự nhưng
không, nghĩa là không phải chúng ta tốt lành mà Thiên Chúa yêu thương. Thiên
Chúa yêu thương chỉ vì Ngài muốn yêu thương. Tình yêu của Ngài không hề bị chi
phối bởi bất cứ tác động nào ngoại trừ Ngài. Ngài yêu thì Ngài ban ơn. Không gì
có thể mua được ân sủng của Ngài. Và cũng không có gì có thể ép được Ngài ban
ơn. Tuy nhiên tính nhưng không không có nghĩa là ban vô tội vạ và không có mục
đích. Sự chọn lựa dân riêng có mục đích là giao ước. Nghĩa là nhằm hưởng đến
tương quan; Đấng trao ban tình thương, người đón nhận ứng đáp với tạ ơn tình
yêu của Thiên Chúa mong đợi và tìm kiểm tương quan trao nhận và sự kết hợp nên
một giữa Đấng tạo hóa và thụ tạo của mình. Mục đích của Thiên Chúa không gì
khác hơn là đưa con người vào tương quan với Thiên Chúa và thuộc trọn về Ngài.
“Nếu các ngươi thực sự nghe tiếng Ta và
giữa giao ước của ta, thì giữa hết mọi dân, các ngươi sẽ là sở hữu riêng của
ta” (Xc. Xh 19,6)
2.2. Chiều
kích Kitô
Trong Tân Ước người ta đã tóm cuộc đời của Đức Giêsu
trong hai tiếng vâng phục. suốt cuộc đời sống ở trần gian, Chúa Giêsu đã dần dần
đi hết mọi cấp bậc của sự vâng phục; trọn cuộc đời của Ngài hoàn toàn vâng phục
Thánh Ý của Thiên Chúa Cha.
Ngài ý thức trách nhiệm của mình có mặt trong trần gian
là tìm Thánh Ý trong tinh thần vâng phục “Bấy
giờ con nói này con đến... để thực thi hành ý Ngài” (Dt 10,7). Ngay từ thơ
bé khi Cha Mẹ Người đem Người lên đền thờ và hai ông bà đã để lạc mất Người và
khi tìm lại được Đức Giê -su đã khẳng định với Mẹ mình “Con phải ở nơi nhà Cha con” (Lc 2, 49).
Cử chỉ đầu tiên trong cuộc đời công khai của ngài cũng là
một tiên báo, một biểu tượng về đức vâng phục khi bước xuống dòng sông Giođan để
loan báo phép rửa bằng sự chết, Ngài đã đáp lại thái độ từ khước của vị tiền hô
“Vì chúng ta nên làm như vậy để giữ trọn
đức công chính” (Mt 3,15), ở đây, Chúa Giêsu muốn chịu phép rửa của Gioan để
nhìn nhận công việc này là do Thiên Chúa như là sự chuẩn bị cuối cùng đưa vào
thời đại Mêsia, và thi hành ý muốn của Thiên Chúa Cha.[28]
Chính Chúa Giêsu đã tóm tắt cuộc đời trần gian cùng tất cả
sứ mệnh của Ngài “Vì Ta đã từ trời xuống,
không phải làm theo ý Ta, mà là ý của Đấng đã sai Ta” (Ga 6, 38). Và hơn bằng
lời nói, chính Ngài đã thực hiện việc tuân phục bằng chính cuộc tử nạn, cái chết
nhục nhã trên cây thập giá để minh chứng rằng cái chết chính là một hành vi
vâng lời toàn diện theo thánh ý Chúa Cha. Tặng phẩm Ngài ban chính là phục sinh
Con yêu dấu.
Chính sự sống phục sinh là con dấu đã vĩnh viễn đến đóng
vào sự phục sinh hoàn toàn của Đức Kitô. Ngài vĩnh viễn hóa và phong phú hóa sự
vâng phục kia. Nó hiến thánh sự vâng phục ấy. Đây là sự Thiên Chúa đến đổ đầy
con người đã từ bỏ bản thân, để từ nay ở nơi con người này chỉ còn có vinh
quang của Thiên Chúa.
2.3. Chiều
kích tu đức
Khi đời tu xuất hiện thì khía cạnh tu đức đã được bàn đến,
theo sự tiến triển của Thần học. Thần học thánh hiến nhắm tới ý nghĩa đối thần;
cuộc sống bắt nguồn từ Thiên Chúa như một lời mời gọi và hồng ân, hiện thực hóa
Tin Mừng cách triệt để và có khả năng dẫn con người tới đỉnh cao của đức ái
(Xc. Ep 4,14). Đọc lại dòng lịch sử ta thấy các Ki-tô hữu luôn nỗ lực tìm kiếm
Thiên Chúa trên đường đạt tới thánh thiện, mặc dù mỗi tâm hồn có một quả trình
riêng.[29]
Thánh Thomas giải thích thánh hiến bản thân trong đời tu
là:
Nếu
một người hành thiện không phải do lý trí mình thúc đẩy nhưng vì lời khuyên của
kẻ khác, người đó đã làm việc thiện thật sự, nhưng làm một cách không hoàn
toàn. Bởi vì tác động nhân tính chỉ hoàn toàn khi mà nó được hướng dẫn bởi
chính phản đoán khôn ngoan của mình...” Thánh thomas nói thêm: “Ai cũng cần sự
hướng dẫn và phải biết nghe lời vì lý trí loài người hữu hạn và bất toàn; tuy
nhiên, sống theo lý trí của mình thì hoàn hảo hơn là làm theo những lời khuyên
của người khác một cách máy móc”[30].
Chiều kích nhân bản: Sự trưởng thành nhân bản là điều cần
thiết. Thánh Gióa hoàng Gioan Phaolô II trong tông huấn Pastores Dabo Vobis đã khẳng định:
Sự
cần thiết phải có một nền giáo dục về lòng yêu mến chân lý, sự chân thành, thái
độ tôn trọng mọi người, ý thức về công bình, trung tín với lời mình nói, sự cảm
thông đích thực, tính nhất quán và nhất là quân bình trong phán đoán và thái độ
cư xử.[31]
Điều này cũng phù hợp với người tu sĩ trẻ. Thật vậy, nhân
bản là một trong những khía cạnh huấn luyện của tiến trình huấn luyện toàn diện
con người.[32] Việc
đào luyện trưởng thành nhân bản trong đời tu không phải chỉ nhờ vào việc huấn
luyện dựa trên chiều kích thể lý, tri thức, luân lý, tâm linh cách lý thuyết,
nhưng là sự tự thân tập luyện cách trách nhiệm của từng tu sĩ, là sự tư do đáp
lại lời mời gọi của lương tâm bước theo Chúa cũng như đặt giá trị đời tu trong
mối tương quan hiệp thông với Thiên Chúa. Người tu sĩ trưởng thành không phải
chỉ vun đắp những kiến thức lý thiết về triết học, thần học, khoa học, ngành
nghề chuyên môn mà còn thực hành theo lời mời gọi của Giáo hội:
Phân
định khả năng chấp nhận một đời sống có thể giúp trưởng thành nhờ di sản thiên
liêng và nhờ quy tắc của một Hội dòng nhất định, và đồng hành với đời sống đó
trong quá trình tiến triển cá nhân mỗi thành viên trong cộng đoàn.[33]
Một nền huấn luyện không gượng ép hay áp đặt nhưng mở ra
cho người tu sĩ một sự dấn thân tự nguyện; tự nguyện cam kết sống trung thành đặc
sủng Hội dòng, tự nguyện tuân giữ những bổn phận phải nghiêm chính thực thi hằng
ngày, tự nguyện tuân thủ kỷ luật, đồng thời cần mở rộng lòng để nhạy cảm và lẵng
nghe những lời giáo huấn: “Những gì là
chân thật, cao quý, những gì là chính trực tinh tuyền, những gì là đáng mến và
đem lại danh thơm tiếng tốt, những gì là đức hạnh, đáng khen, thì xin anh em
hãy để ý” (Pl 4,8). Bên cạnh đó, mối tu sĩ ý thức rèn luyện nhằm biến đối
con người ở chiều sâu, để được Phúc Âm hóa và thấm nhuần các giá trị tinh thần
thay vì giá trị giả tạo.[34]
Tương quan thuộc trọn về Chúa tự biến thành một cuộc sống
hướng thần, tức là một cuộc sống mật thiết với Chúa được thể hiện qua việc thực
hành các nhân đức tin, cậy, mến. Các nhân đức đối thần là căn bản của sự từ bỏ
thiết yếu đối với đời tu; các nhân đức ấy hướng dẫn cách sống của người tu sĩ
giúp họ phán đoán mọi sự dưới ánh sáng đức tin (Xc. PC 2).[35]
Như vậy, vâng phục là một cách thể hiện lòng tin, cậy, mến.
Tin ở Thiên Chúa và tin ở kể hoạch tình yêu của Ngài. Bởi
vì chúng ta chấp nhận kể hoạch đó và thi hành.
Trông cậy ở quyền năng của Thiên Chúa là Đấng làm cho kẻ
chết sống lại, làm cho chúng ta được phục sinh với Con của Ngài. Chứ không phải
là Đấng lừa dối để đưa chúng ta vào cõi chết và bỏ chúng ta ở đó.
Yêu mến Thiên Chúa. Chúng ta yêu mến Thiên Chúa, nên muốn
thi hành ý Ngài: Chúng ta yêu mến anh chị em, nên muốn hiến mạng sống mình để
vâng phục anh chị em trong kể hoạch của Thiên Chúa.
2.4. Chiều
kích Hội
thánh
Quyền bính trước tiên là một đòi hỏi của Phúc Âm (Mt
28,20;23,11; Mc 10,45; Lc 10, 16) và là một trong những yếu tính đặc trưng của
Giáo hội như một xã hội phẩm trật được Chúa Kitô thiết lập (Xc. LG 3).[36]
Quyền bính trong đời tu có được sức mạnh từ Giáo hội vì
Giáo hội được ban các năng quyền và phương tiện cần thiết để dẫn đưa con người
đến với sự thánh thiện, giáo huấn họ trong đức tin, giúp họ sống theo đức tin,
và hướng dẫn họ tiến đến chỗ hiệp nhất với Thiên Chúa (Xc. Mt 28,19). quyền
bính được thông ban qua tác vụ của Giáo hội (GL điều 681)[37].
Công Đồng Va-ti-ca-nô II đã
đóng góp rất nhiều trong việc đánh giá lại “Đời sống
huynh đệ cộng đoàn” và trong việc canh tân quan điểm về cộng đoàn
tu trì. Chính sự phát triển Giáo hội học đã ảnh hưởng đến sự tiến
triển trong hiểu biết của chúng ta về cộng đoàn tu trì hơn bất cứ một
yếu tố nào khác. Va-ti-ca-nô II xác quyết rằng không thể nào chối cãi
được là đời tu thuộc về sự sống và sự thánh thiện của
Giáo hội, đồng thời Công Đồng đặt đời tu vào vị trí trung
tâm của mầu nhiệm hiệp thông và thánh thiện của Giáo hội
Như thế, cộng đoàn tu trì tham dự vào
hình ảnh về Giáo hội được đổi mới và đào sâu, từ đó dẫn đến
một số kết quả:
a. Từ Giáo hội - Mầu nhiệm đến
chiều kích mầu nhiệm của cộng đoàn
tu trì. Cộng đoàn tu trì không đơn thuần là một tập hợp các Ki-tô hữu để
tìm kiếm sự hoàn thiện cá nhân. Sâu xa hơn nhiều, đó là sự thông
phần và là chứng tá đặc biệt của Giáo hội mầu nhiệm, bởi vì nó
là biểu hiện sống động và là sự hoàn thành ưu việt của “sự
hiệp thông” đặc biệt, koinonia, của Ba Ngôi cao cả ; Chúa
Cha muốn những người nam và người nữ được dự phần vào sự sống
thông hiệp đó, trong Chúa Con và Chúa Thánh Thần.
b. Từ Giáo hội-hiệp thông đến chiều
kích hiệp thông huynh đệ của cộng đoàn tu trì. Cộng đoàn tu trì, trong cơ cấu, trong những động
lực, trong những giá trị riêng biệt của mình, làm cho hồng
ân tình huynh đệ mà Đức Kitô đã ban tặng cho toàn thể Hội
Thánh trở nên hữu hình cách công khai và không ngừng được
mọi người nhận biết. Chính vì lý do này, cộng đoàn tu trì
có bổn phận và sứ vụ hiệp thông huynh đệ sâu sắc, dấu chỉ
và sự khích lệ cho tất cả các Kitô hữu.
c. Từ Giáo hội được linh hoạt bởi các đoàn
sủng đến chiều kích đoàn sủng của cộng đoàn tu trì. Cộng
đoàn tu trì là một cơ thể sống động của tình hiệp thông
huynh đệ, được mời gọi sống trong sự hoạt động của đoàn sủng nguyên
thuỷ. Cộng đoàn tu trì là một phần trong mối hiệp thông hữu cơ
của toàn thể Giáo hội, không ngừng được Chúa Thánh Thần làm
cho phong phú với nhiều tác vụ và đoàn sủng. Những người gia nhập
các cộng đoàn như thế phải có ơn gọi đặc biệt. Trong thực
tế, các phần tử của một cộng đoàn tu trì được liên kết với nhau
do một ơn gọi chung của Thiên Chúa phù hợp với đoàn sủng
nguyên thuỷ, do việc cùng được Giáo hội thánh hiến cách đặc
biệt, do việc chung nhau đáp lại ơn gọi nhờ tham dự vào
“kinh nghiệm của Thánh Thần” mà đấng sáng lập đã sống và
trao lại, cũng như trong sứ vụ của đấng
sáng lập trong lòng Giáo hội. Giáo hội cũng mong muốn tiếp nhận với lòng
biết ơn những đoàn sủng ”tầm
thường nhất và được phú ban rộng rãi”
mà Thiên Chúa đã phân phát nơi các phần tử của
Giáo hội vì lợi ích của toàn Thân Thể. Cộng đoàn tu trì hiện hữu vì
Giáo hội, biểu lộ Giáo hội và làm phong phú Giáo hội, giúp
cho Giáo hội thực hiện tốt hơn sứ mệnh của mình.
d. Từ Giáo hội xét như là bí tích hiệp nhất
đến chiều kích tông đồ của cộng đoàn tu trì. Mục đích việc tông đồ
là đưa nhân loại trở lại hiệp nhất với Thiên Chúa và hiệp
nhất với nhau qua đức ái thần linh. Đời sống huynh đệ cộng
đoàn, một biểu lộ của sự hiệp nhất hình thành bởi tình
yêu Thiên Chúa, ngoài việc là một chứng từ cốt yếu của việc loan
báo Phúc Âm, còn có ý nghĩa lớn lao đối với hoạt động tông
đồ cũng như đối với mục đích tối hậu của nó. Chính từ điểm
này mà sự hiệp thông huynh đệ của cộng đoàn tu trì rút ra được
sức mạnh như là dấu chỉ và phương tiện. Thực vậy, sự hiệp
thông huynh đệ vừa là khởi điểm vừa là đích điểm của sứ vụ
tông đồ.[38]
IV. Đức vâng phục trong đời sống tu trì
Trong phạm
vi quyền bính và tùng phục, chân lý chính là thần học của ý muốn Thiên Chúa như
chúng ta đã trình bày trên đây. Trong phần này chúng ta sẽ đem những nguyên tắc
đó áp dụng cho từng trường hợp trong đời sống cá nhân và cộng đoàn tu trì.
1. Đức vâng phục của bề trên
Với lời khấn,
tu sĩ vâng phục các bề trên hợp pháp là những vị thay quyền Thiên Chúa (Xc.GL đ
601),[39] với
tất cả hiệu quả của một tính chất thần học và pháp lý. Vị bề trên thực thi một
tác vụ trung gian. Từ đó, quyền bính có được năng lực, sự vâng phục tối hậu phải
được quy về một mình Thiên Chúa. Vì thế, Giáo luật điều 208 viết: “Giữa các tín hữu, như sự tái sinh trong Đức
Kitô, mọi người đều bình đẳng với nhau về phẩm giá và hành động”.[40]
Các bề
trên là những vị sẽ phải trả lẽ về các linh hồn đã được ủy thác cho các vị (Xc.
Hc 13,17), trong việc chu toàn nhiệm vụ, các vị hãy ngoan ngoãn với Thánh Ý
Chúa mà thi hành quyền bính với tinh thần phục vụ anh em, làm sao tỏ được Thiên
Chúa yêu thương họ. Các vị hãy điều kiến những người dưới quyền như điều kiển
các con Thiên Chúa, và với sự tôn trọng nhân vị, bằng cách cổ võ một sự vâng phục
tình nguyện. Bởi vậy, các vị hãy để cho họ hưởng một tự do chính đáng, nhất là
điều liên quan đến nhiệm tích giải tội và việc thụ hưởng thiêng liêng[41].
Không một
chức phận nào trong cộng đồng tu trì được miễn hoặc chuẩn chước bổn phận tùng
phục Thiên Chúa. trái lại, chức vụ càng cao, càng phải tuân theo ý muốn của
Thiên Chúa hơn“Đừng lấy quyền mà thống trị
những người mà Thiên Chúa đã giao phó cho anh em, nhưng hãy nêu gương sáng cho
đoàn chiên.” (1 Pr 5, 3).
Mọi người
đều bình đẳng, nhưng xã hội là một cơ cấu tổ chức có nhiều phần vụ khác nhau.
Vì thế, mỗi người đóng một vai trò. Ai chịu trách nhiệm nặng hơn thì được coi
là có quyền hơn và được gọi là người trên. Nhưng có quyền hơn không đương nhiên
là tốt hơn, đức độ hơn, có giá trị hơn.
Quyền bính
là bởi Thiên Chúa (Xc. Ga 19,11). Bất cứ ai gia nhập vào một hội dòng đều tuyên
thệ một giao ước với Thiên Chúa và với cộng đoàn là đối tượng đã được mời gọi để
thực hiện một sứ mệnh chung trong chương trình của Thiên Chúa. Bên cạnh những
điều khác, chương trình ấy còn bao gồm việc chấp nhận sự hướng dẫn của vị đứng
đầu hội dòng và từ bỏ các quan điểm và sở thích cá nhân, cho dù chúng có vẻ tốt
đẹp hơn đi nữa, nhưng lại không phù hợp với ý muốn của bề trên. Đây là một
trong những tiêu chuẩn hàng đầu và không thể sai lầm trong việc đào luyện một
lương tâm ngay thật.[42]
Quyền bính là phương thế phục vụ: ai nắm giữ quyền bính phải hành quyền
nhân danh Thiên Chúa. Không được đòi hỏi gì nghịch với Thiên Chúa. phải dùng
quyền bính làm phương thế phục vụ. “Vì ai
muốn cầm đầu giữa các ngươi, thì hãy làm tôi tớ cho các ngươi. Cũng như Con Người
không đến để được hầu hạ, nhưng là để hầu hạ và thí mạng sống mình làm giá chuộc
thay cho nhiều người” (Mt 20,27-32).
Người ta
không được dùng quyền để làm lợi cho mình, nhưng để làm lợi cho người khác. Người
cầm quyền có trách nhiệm đặt quyền lợi của người thuộc quyền lên trên tư lợi.
Người có quyền không đòi hỏi ai điều gì mà lại không đòi chính mình trước. Công
bình và chính trực là đặc tính của người cầm quyền có đức. Muốn sống tận tụy
như vậy phải yêu mến thuộc quyền như Đức Giêsu yêu mến những người thuộc quyền
của Ngài. Phải cầu nguyện theo gương Đức Giêsu. Hành quyền chính là thực hành
lòng mến đối với Thiên Chúa và đối với tha nhân.
2.
Đức vâng phục của bề dưới
Yêu mến
Thiên Chúa nơi người cầm quyền là thái độ của người thuộc quyền đối với người cầm
quyền và thực hành vâng phục trong lòng mến. Động lực thúc đẩy người Kitô hữu
vâng phục người cầm quyền không phải là lòng quý mến tự nhiên, nhưng là lòng
yêu mến Thiên Chúa. Thiên Chúa đã trao quyền cho người ấy.“Vì không quyền bính nào mà lại không do từ Thiên Chúa... cho nên ai chống
lại quyền bính là đối địch với điều Thiên Chúa quy định” (Rm 13,1-2).
Người cầm
quyền có thể có khuyết điểm cá nhân, tuy nhiên nhiên trong những việc tốt và hợp
lý ta phải vâng phục vị đại diện của Thiên Chúa.“Ai nghe anh em là nghe Thầy; và ai khước từ anh em là khức từ Thầy” (Xc.
Lc 10,16). Khi thực hành đức vâng phục người Kitô hữu hay người tu sĩ không
vâng phục cách máy móc, miễn cưỡng, nhưng vâng phục vì phục tùng chính Thiên
Chúa. Chẳng những vâng phục mà còn hỗ trợ và cộng tác chân thành. Không phải chỉ
than trách, phê bình mà còn phải cầu nguyện cho người cầm quyền nữa.
2.1. Điều Bề Trên
quyết định
Với tất cả
niềm hân hoan và hãnh diện, bề dưới sẽ cặn kẽ vâng phục bề trên không những
đúng với luật buộc, mà trong bất cứ sự gì, khi vừa biết ý của ngài, không cần để
ngài ra lệnh tỏ tường. Khi tuân phục, dầu tuân phục mù quáng, bề dưới cố gắng
tìm hiểu nguyện vọng của bề trên, không cần đợi đến lúc ra lệnh mới thực hiện.
Khi thực hiện thì thực hiện trong tâm tình của người con hiểu thảo với cha mẹ;
chính Chúa Giêsu trong gia đình Nazareth Ngài cũng luôn tuân phục cha nuôi và Mẹ
mình. Vì thế, đối với đời sống tu trì, cơ quan chuyển cầu thánh ý Thiên Chúa
chính là vị bề trên hợp pháp được Giáo hội công
nhận.
Trong tinh
thần đức ái, chúng ta cũng giúp bề trên chu toàn nhiệm vụ đã được trao phó một
cách êm thấm vui tươi và đem lại nhiều lợi ích cho chúng ta.“Nâng đỡ gánh nặng cho nhau, như thế sẽ chu
toàn lề luật của Đức Ki-tô.” (Gal 6,2). Thánh Phaolô muốn nói với mọi người
bề trên cũng như bề dưới đừng trút gánh nặng cho nhau vì đó là thái độ của những
kẻ giả hình (Xc. Lc 11,46), hành động trái hẳn với tinh thần Đức Kitô.
2.2. Điều qui luật
chỉ định
Sắc lệnh Perfectae Caritatis số 14 và giáo luật
601 có đề cập đến phạm vi và tầm mức của đức vâng phục tu trì như đã được quy định
trong hiến luật của các hội dòng. Các bề trên và các tu sĩ thuộc quyền liên kết
nên một trong chương trình của Thiên Chúa, trong cùng một đoàn sủng, tức là ơn
soi sáng thành lập dòng, cùng tuân giữ một hiến pháp đã được Tòa Thánh và các
thẩm quyền khác chuẩn y.[43]
Việc trung
thành với chương trình của Thiên Chúa được củng cố bằng sự đối thoại giữa bề
trên và bề dưới, cùng nhau nỗ lực kiếm tìm ý Thiên Chúa muốn gì cho hội dòng
cũng như cho từng phần tử.
Tu sĩ hoạt
động ngài tu viện hoặc trong các tổ chức có nội quy riêng vẫn không được chuẩn
chước trách vụ phải vâng phục các bề trên (Xc. GL. 671)[44].
Trong bất cứ trường hợp nào, các tu sĩ chỉ được nhận những công tác bên ngoài
phù hợp với mục đích của hội dòng; hai phạm vi hoạt động phải được xác định rõ
ràng, để có thể chuyển từ hoạt động bên ngoài về lại với những yêu sách của đời
sống chung (ET. Số 26; GL. Đ. 678, triệt 2; đ. 681, §1)[45].
Hiến pháp
như một người dẫn đường, như một đầy tớ giúp chúng ta an tâm dấn bước trong lý
tưởng của hội dòng trên con đường phụng sự Thiên Chúa. Thật vậy, hiến pháp phải
là một phương thế, một sự giúp đỡ hữu hiệu để đạt tới cứu cánh.
Vì vậy,
người tu sĩ phải thường xuyên và chăm chủ đọc hiến luật, cố gắng thi hành cho đầy
đủ, với lòng yêu mến Chúa thiết tha, và luôn hướng về sự trọn lành đức ái trong
cuộc sống tu trì. Tuy hiến luật không buộc thành tội trừ những điều lỗi lời cam
kết vi phạm luật Thiên Chúa và luật Hội thánh, nhưng việc tuân giữ cặn kẽ và
hoàn hảo chắc chắn dẫn chúng ta đến đỉnh núi thánh thiện và giúp ta sống trọn vẹn
đoàn sủng.[46]
2.3. Điều thuộc quyền quyết định của mình
Phải chăng
đối với những người tu sĩ đã khấn tuân phục, muốn kiện toàn lời khấn, tốt hơn đừng
bao giờ hành động theo sáng kiến riêng, nhưng luôn luôn làm theo chỉ thị của bề
trên? Nói cách khác trở nên cây gậy trong tay ông lão hoặc như cái xác không hồn
trong tay bề trên? Chúng không thể hiểu một cách cụ thể và nông cạn như thế được
như thể sẽ rất nguy hiểm cho những ai hiểu và làm theo chữ đen. Cái hại nhất
khi chịu đựng là chịu đựng cách thụ động làm sao các đấng sáng lập dòng có thể
quan niệm một thứ tuân phục mù quáng đến thể? Chúng ta cần phải biết đọc và áp
dụng đúng với tinh thần.
Tuy nhiên,
đối với tất cả mọi người chúng ta, một câu hỏi tiên quyết được đặt ra: Đứng trước
thực tế, đâu là tuân phục Thiên Chúa một cách trọn hảo nhất, trực tiếp tuân phục
Ngài hay qua trung gian của vị đại diện? Yêu mến Thiên Chúa nơi người cầm quyền
là thái độ của người thuộc quyền đối với người cầm quyền. Động lực thúc đấy người
Ki-tô hữu vâng phục người cầm quyền không phải là lòng quý mến tự nhiên, nhưng
là lòng yêu mến Thiên Chúa.“Vì không quyền
bính nào mà lại không do từ Thiên Chúa (...) cho nên ai chống lại quyền bính là
đối nghịch với điều Thiên Chúa quy định” (Rm 13, 1-2). Vì thế, không có kiểu
vâng phục máy móc, miễn cưỡng, do kiếp sợ, nhưng vâng phục vì phục tùng chính
Thiên Chúa. Chẳng những vâng phục mà còn hỗ trợ và cộng tác chân thành. Không
phải chỉ than trách, phê bình mà còn phải cầu nguyện cho người cầm quyền. Tu sĩ
còn phải tuân phục một cách tôn kính. Bề dưới hãy cẩn trọng đừng nêu lên vấn đề
gì thiểu ý thức, đừng làm một cách thiếu ý hướng ngay thẳng, theo sự thúc đấy của
tức bực. Nếu như vậy, thì không phải là họ tìm lợi ích chung, không phải là
Chúa hướng dẫn và lôi cuốn họ nữa. Nếu nhờ ơn Chúa soi sáng, ta thấy không có
lý do thật nghiêm trọng trái với lệnh truyền, thì tốt hơn cử im lặng mà vâng phục
một cách đơn sơ và hoàn toàn; nhưng thật sự những lý chứng ngược lại có vẻ
nghiêm trọng và vững chắc, thì có thể nói và bàn luận với bề trên. Nhưng không
được bất kính và bất vâng phục.[47]
Tuân phục
chỉ có trong tự nguyện và tự do; không phải một đôi lần, nhưng luôn luôn, bởi
vì ở đây không thể một lần cho tất cả. Vậy nhất thiết phải để cho bề dưới được
tự do suy xét và thoái mãi quyết định. Tuân phục là ý thức thi hành như quyết định
của mình cái ý muốn biểu lộ qua một biến cố hay một lệnh truyền. Không phải là
cắn răng chịu đựng nhưng là một phản ửng nhân linh biến đối sự dồn ép bên ngoài
thành một hành động nội tại siêu nhiên. Không bao giờ có thứ tuân phục như xác
chết hay như khúc gỗ: nếu tuân phục có thể xâm nhập vào những vật vô tri ấy, nó
sẽ làm xác chết sống lại và khúc củi trổ bông.[48]
3. Sự cần thiết và sự giới hạn của đối thoại
Chỉ trong
các thánh tổ phụ mới có những chuyện tuân phục mù quáng làm cho khúc cây khô trổ
lá đâm bông; nói đến sự nhẫn nhục vâng lời tính tuyệt đối của vâng phục không
có sự phân định “ ý bề trên là ý Chúa”. Nhưng nếu trước khi thi hành lệnh bề
trên mọi người có sự biện phân đúng sai thì không biết đức vâng phục trong đời
tu sẽ như thế nào? vì thế ở đây chúng ta cần giới hạn và làm sáng tỏ vấn đề.
3.1. Phải đối thoại thế nào?
Vâng phục
không đòi từ bỏ dứt khoát lối suy nghĩ riêng, chân lý riêng của chúng ta. Điều
quan trọng là chúng ta vâng phục trong bầu khí đối thoại (dialoge-logos), trong
sự liên đới tìm kiểm chân lý. Vì lý do này, ngay từ đầu người ti sĩ không nên
phá đổ và hơn thế phải bảo vệ những xác quyết mà do các bề trên đề ra, biết lượng
giá sự thật được lượng giá qua những xác quyết đó. Tuy nhiên chân lý phải thực
sự xuất phát từ lòng mến, khi người tu sĩ cảm thấy trong lương tâm có điều gì
mâu thuẩn với những gì đã được truyền dạy thì họ phải tự do trình bày vấn đề,
sau khi thổ lộ trước sự hiện diện của Chúa. Tuy nhiên, trong mọi trường hợp, họ
nên chấp nhận những gì đã được quyết định vào phút cuối cùng.[49]
Sắc lệnh
canh tân thích nghi đời tu (số 14) và Giáo luật điều 618 kêu gọi các vị bề trên
hãy lắng nghe các tu sĩ thuộc quyền và hãy đề cao việc hiệp nhất các năng lực của
họ để đem lại lợi ích cho hội dòng và cho Giáo hội. Mặc dù vị bề trên vẫn giữ lại
quyền “Quyết định và truyền khiến điều gì phải làm” (PC 14), nhưng cộng đoàn vẫn
mong ngài là nguyên lý hiệp nhất của họ qua những phương diện khác mà ngày nay
rất được coi trọng.
Thái độ lắng
nghe giúp vị bề trên có thể hiểu được tiếng Thiên Chúa bày tỏ qua nhiều cách thế
khác nhau, nhất là qua cộng đoàn. Có thể nói rằng các bề trên lẫn các tu sĩ thuộc
quyền đều cùng nhau đi tìm thánh ý Thiên Chúa. Việc tìm kiếm mang tính cộng
đoàn này vượt trên một kỹ thuật, vì là một thái độ nội tâm, một tâm trí biểu hiện
việc thực hành nhiều nhân đức và một khả năng to lớn vì mọi phía đều lắng nghe
với niềm xác tín rằng mỗi người đều có sự đóng góp (Xc. 1Cr 12, 7-11). Anh em
cùng nau lắng nghe tiếng Chúa và nắm bắt những dấu chỉ của Người ban cho thời đại
(Xc. GS số 4).[50]
Đối thoại
không thay đối quyền bính nhưng giúp quyền bính hoạt động cho hiệu quả. Đối thoại
công nhận tinh thần đồng trách nhiệm của cộng đoàn và từng cá nhân (Xc. ET 25).
Đối thoại hướng đến chỗ làm sáng tỏ vấn đề cho bề trên là người đề xuất quyết định
và cho các thuộc quyền là những người thực hiện quyết định.
Đôi khi,
luật quy định phải đối thoại nhằm đạt đến sự thỏa thuận, và sau đó bề trên thấm
quyền sẽ phê chuẩn. Bằng đối thoại, việc nỗ lực tì hiểu và tương trợ sẽ được thực
hiện nhằm hiểu biết điều gí cần thiết cho lợi ích chung thực sự của cộng đoàn
nhằm thi hành quyết định của bề trên với tinh thần trách nhiệm.
Đối thoại
như thế cũng không miễn cưỡng cũng không ràng buộc vì quyết định được chính bề
trên thực hiện. Tuy nhiên, không nên nói rằng đối thoại là vô ích vì quyền bính
vẫn duy trì tiếng nói chung cuộc. Thông tin khác quan và thực tế là một trong
những kết quả đẹp nhất của đối thoại; hơn nữa, nhờ đó bề trên sẽ có cơ hội biết
được cộng đoàn suy nghĩ và mong muốn những gì, cũng như những khuynh hướng đa dạng
của họ.
Đối thoại
cho phép xúc tiến một chương trình mang tính cộng đoàn nhờ sự phân tích tình huống
cách khách quan, đánh giá được các khả năng và dự định được những gì phải làm.
Đối thoại là một khoa học để học biết; nhưng cũng một khoa học không dễ dàng
khi áp dụng.[51]
3.2.
Trước khi quyết định
Để đối thoại
mang tính chuẩn mực bề trên cần tham chiếu hiến pháp và áp dụng đúng những
nguyên tắc của giáo luật; nhưng luật trên các luật mà ai cũng phải thừa nhận đó
là luật tối thượng luật Thiên Chúa. Khi bề trên soi chiếu luật này cho cuộc đối
thoại sẽ hướng dẫn bề trên hành động đúng và giúp ngài thoát ra khỏi khát vọng
thống trị, can đám từ khước những cảm dỗ và mạnh mẽ chống lại con người của
mình.
Khi có
tinh thần sống vì người khác bề trên mở ra với anh em một sự đối thoại gần gủi
đây chính là lối sống bác ái và khôn ngoan cũng nhờ lối sống này sẽ giúp bề
trên sống với bề dưới sống với nhau bằng tinh thần của tình bạn cởi mở hơn là
thống trị độc tài.
Thời đại
chúng ta được mệnh danh là thời đại đối thoại của sự cảm thông, cởi mở giữa những
anh em cùng mơ ước thực hiện ý Cha trên trời. Vì thế, đối thoại không phải là một
cuộc đấu lý không phải là kẻ thắng người thua, người có lý hay không có lý.
Nhưng là một sự trao đổi tìm ra một ý kiến chung. Và trong đức vâng phục không
bao giờ lầm; khi nó thể hiện ý Thiên Chúa một cách ý thức. Dựa trên điều này
thì bề trên luôn luôn có lý. Và chính điều kiện này bắt buộc những ai không có
lệnh bề trên hợp pháp thì phải dè dặt và khôn ngoan. Chỉ được phép quyết định
cho mình và cho người khác một khi đã ý thức rõ ràng và hiểu biết đầy đủ vấn đề.
Chính vì thể chúng ta cần có đối thoại. Nếu từ chối đối thoại lúc này là phạm
một lỗi lầm chống lại Thiên Chúa, chống đối anh em và phản lại lý trí lành mạnh
của mình. Sự từ chối này xảy ra do ý xấu của con người không chấp nhận sự trùng
hợp ý muốn của Thiên Chúa, hoặc tự cao cho mình là kho tàng của sự thật. Trường
hợp này phần đa những người lão luyện trong chức vụ bề trên mắc phải. Bề trên
cũng là người như bao người khác vì thế phải tránh những bệnh dịch tai hai Đức
Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh đây là những căn bệnh cần được chữa
lành:
Bệnh thần thánh hóa giới lãnh đạo. Đó là bệnh của những kẻ dua nịnh cấp trên, hy vọng được ân huệ của họ.
Họ là nạn nhân của công danh sự nghiệp và của thái độ xu thời, tôn kính con người
chứ không tôn kính Thiên Chúa (Xc Mt 23,8-12). Đó là những người khi phục vụ chỉ
nghĩ đến điều mà họ phải đạt được chứ không tới điều mà họ phải làm. Những người
bủn xỉn nhỏ nhặt, bất hạnh, và chỉ hành động vì ích kỷ (Xc Gl 5,16-25). Bệnh
này có thể xảy ra cho cả các cấp trên khi họ chiêu dụ vài cộng tác viên để được
sự tuân phục, trung thành và tùy thuộc về tâm lý, nhưng kết quả cuối cùng là một
sự đồng lõa thực sự.[52]
Đó là hình thức hào nhoáng của đẳng cấp quí phái. Tại sao gọi bề trên là
đáng kính mà không gọi anh em khác như vậy?
Vậy ta phải hiểu như thể nào về lời nói của Đức Giêsu: “Thầy không còn gọi anh em là tôi tớ, nhưng
là bạn hữu của Thầy” (Ga 15, 15). Một khi bề trên ẩn mình giữa đám hào
quang, làm sao có đối thoại ? Do đó cần tạo nên một bầu khí lành mạnh, lý tưởng;
có được chăng khi bề trên và bề dưới đi dạo chung với nhau, như là người bạn đồng
hành như Chúa Giêsu và hai môn đệ trên đường Emau (Xc. Lc 24, 13-27/Mc 16,
12-13). Hoặc thăm viếng như ngời bạn thân thiết “Này ông Dakêu, xuống mau đi vì hôm nay tôi sẽ ở lại nhà ông” (Xc.
Lc 19, 5).
“Anh em đã được gọi để hướng tự do.”(Gl
5,13). Tự do trong tư tưởng và dấn thân trong tự nguyện.[53]
Khi chấp nhận lời khấn thì phải chấp nhận hệ quả của việc dấn thân. Khi bề trên
truyền dạy điều gì hợp lý, hợp pháp, không thể vịn cớ bề trên bất toàn mà khước
từ vâng phục; nhưng phải vâng phục lời bề trên trong mọi trường hợp, khi không
có gì trái luật Chúa và vi phạm hiến pháp một cách tỏ tường. Lệnh bề trên là tiếng
nói trung thực của Thiên Chúa. Nếu mục đích của việc tuyên khấn là để luôn luôn
thực thi ý Chúa, thì không lý do gì đương sự lại không muốn tuân phục bề trên.
Tuân phục
không bao giờ lầm miễn là lệnh truyền không tương phản với luật của Thiên Chúa.
Nó không sai lầm khi mà ý Chúa được đặt trong đó. Và không có nghĩa là bề trên
không sai lầm? Không, ngài vẫn sai lầm vì ngài cũng là người nên cũng mang khía
cạnh trần tục. Vì trách nhiệm bề trên nặng nề và ngài chỉ có thể bảo đảm chu
toàn với ơn Chúa. Hiểu được như thế, bề dưới sẽ là người hăng hải và tận tâm sẵn
sàng giúp đỡ bề trên bao nhiêu ngài cần. Đấy chính là ý nghĩa đích thực của đối
thoại.
3.3. Sau khi quyết
định
Cho dù cuộc đối thoại diễn tiến ra sao cũng phải
đi đến một quyết định. Quyết định thuộc quyền bề trên. Bao lâu hiệu lực quyết định
còn được người cầm quyền hợp pháp duy trì, tôi sẽ luôn luôn sẵn sàng chấp nhận
và thi hành với mọi phương tiện có thể. Vì mục đích đó, tôi phải cánh giác đề
phòng không để cho mầm mống ý riêng của tôi có thể đâm chồi, nẩy lộc và lớn lên
trong tôi. Tôi phải luôn luôn nhớ rằng ý riêng phá hoại tất cả nếu nó không được
biến tan hoàn toàn trong ý muốn Thiên Chúa. Như Chúa Giêsu vui lòng chấp nhận
như hạt lúa mục nát và tiêu tan để sinh ra nhiều hoa quả mới cho phần rỗi muôn
dân (Xc. Ga 12, 24).
Còn những
tư tưởng và ý kiến riêng đôi khi không đồng quan điểm với bề trên thì sao?
Thánh Ignatio trả lời vắn tắt trong bốn tiêng: “Tuân theo phán đoán” nghĩa là
chúng ta tuân theo ý Chúa qua phán đoán của bề trên. Thánh Ignatio dùng ba kiểu
nói: Tuân phục trí tuệ, tuân phục phán đoán và tuân phục người truyền dạy.
Nhưng tuân phục phải chăng cần hủy diệt mọi khả năng của trí tuệ? Thánh Ignatio
không ý nói anh em trong dòng không phải giết chết trí khôn của mình, nhưng phải
có thái độ trung dung và chính ngài cũng đã biết bao lần tham khảo ý kiến anh
em. Ngài khẳng định thêm rằng trước chân lý, chúng ta không còn tự do quyết định,
do đó chẳng bao giờ có sự lụy phục đối với một ý chí tự do. Ý chí tự do chỉ có
thể vẫy vùng khi chân lý chưa minh bạch .[54]
Vì vậy, bề
trên và bề dưới ngồi lại với nhau, chân thành đàm thoại trong tinh thần cởi mở,
mỗi người luôn tìm những lý lẽ biện minh cho ý kiến của người đối thoại. Không
phải để chống đối hay thống trị nhưng để tìm hiểu chân lý. Nhưng đối thoại cần
có điểm dừng nghĩa là bề trên có quyền chung kết cho những lý luận đó. Và khi
tuân phục bề dưới phải ý thức rằng đối thoại là đi tìm sự thật không phải để thỏa
mãn mộng ước của mình. Nếu tôi yêu chân lý vì chân lý, tôi sẽ không bao giờ so
đo phân biệt những lợi hại cá nhân, tăng giảm vinh dự riêng tôi.
KẾT LUẬN
Đức vâng
phục là rất quan trọng đối với cộng đoàn, đối với đời sống tận hiến, nếu không
muốn nói là trung tâm điểm của đời sống thánh hiến. Sở dĩ lời khấn vâng phục là
quan trọng bởi vì nó diễn tả được lời mời gọi nên thánh của Đức Kitô; và bước
theo con đường của Ngài đã mời gọi: “Lương
thực của Ta là làm theo ý Đấng đã sai
Ta, và chu toàn công việc của Người” (Ga 4,34).
Bởi thế, khi tu sĩ nhận ra tầm quan trọng và giá trị của lời khân vâng phục
một cách tích cực thì đời sống thánh hiến sẽ ngày càng phong phú và trọn hảo
hơn. Trong các hiến chế Lumen Gentium,
Perfectae Caritatis... Giáo hội mời gọi mọi quyền bính và người thi hành
quyền bính đều vâng phục chính Thiên Chúa, vâng phục Thánh ý Người.
Trong bối
cảnh xã hội hôm nay, tu sĩ phải luôn đề cao cảnh giác, nhất là tìm hiểu và giữ
kỹ lời khân vâng phục. Bởi vì khi người tu sĩ vâng phục bề trên thì các lời
khuyên khác cũng được bảo đảm. Hơn nữa người tu sĩ cần tìm hiểu sâu gương vâng
phục của Đức Giêsu. Từ đó người tu sĩ mới có khả năng sống đời thánh hiến của
mình cách tích cực, và có khả năng “đánh thức thế giới”.
[1] Công Đồng Vaticanô II, Sắc
Lệnh Về Canh Tân Thích Nghi Đời Sống Dòng Tu: Perfectae Caritatis, số 14.
[2] Xc. Nguyễn Thái Hợp, Bước
Theo Đức Kitô, Tr. 184- 185.
[3] Xc. Felicisimo Diez Martinez, OP,
chuyển ngữ: Giuse Đỗ Ngọc Bảo, OP, Đời Tu Gạn Đục Khơi Trong, tr. 260 - 261.
[4] Xc. Thánh Bộ Các Hội Dòng Tận Hiến Và Các Tu Đoàn Tông Đồ,
Huấn Thị Về Quyền Bính Và Vâng Phục, số
5,6.
[5] Xc. Catherine M. Harmer, chuyển ngữ: Giuse Đỗ Ngọc Bảo,
OP,
Đời Tu Trong Thế Kỷ 21, ấn bản 2005, tr. 120.
Đời Tu Trong Thế Kỷ 21, ấn bản 2005, tr. 120.
[6] Xc. Leonardo Boff, chuyển ngữ: Đaminh
Nguyễn Đức Thông, CSsR,
Các Chứng Nhân Của Thiên Chúa Giữa Lòng Đời. Nxb. Tôn giáo, tr. 244-245.
Các Chứng Nhân Của Thiên Chúa Giữa Lòng Đời. Nxb. Tôn giáo, tr. 244-245.
[8] Xc. Nguyễn Thái Hợp,
Bước Theo Đức Kitô, tr. 185- 186.
[9] Xc. Vat. II, Sắc lệnh Perfectae Caritatis, số 14.
[10] Xc.
Felicisimo Diez Martinez, OP, chuyển ngữ: Giuse Đỗ Ngọc Bảo, OP, Đời Tu Gạn Đục Khơi Trong, tr. 279-280.
[11] Xc. Vat. II. Sắc Lệnh Perfectae Caritatis, số 14
[12] Xc. Marcello De
Carvalho Azevedo, chuyển ngữ: Lm. Carôlô Hồ Bạc Xái, Tu Sĩ Ơn Gọi Sứ Mạng, Nxb. Phương Đông, tr. 85-86.
[13]
Xc. Felicisimo Diez Martinez, OP, chuyển
ngữ: Giuse Đỗ Ngọc Bảo, OP, Đời Tu Gạn Đục
Khơi Trong, Tr. 261-266.
[14] Ibid, Tr. 262.
[15] Xc. Vat. II, Hiến Chế Mục
Vụ Gaudium et Spes, số 23.
[16]
Xc. Felicisimo Diez Martinez, OP, chuyển ngữ: Giuse Đỗ Ngọc Bảo, OP, Đời Tu Gạn Đục Khơi Trong, Tr. 261-264.
[17] Vat II, Tuyên ngôn về giáo dục KTG Gravissimum Educationis, số 43.
[18] Gioan Phaolô II, Tông Huấn Đời Sống Thánh Hiến, 1996, số 21.
[19] Xc. GM. Baotixita
Nguyễn Sơn Lâm, Trong Đức Kitô Cứu Thế,
1975, tr. 204-208.
[20] Xc. Nguyễn Thái Hợp, Bước
Theo Đức Kitô, tr. 181-182.
[21] Xc. Nguyễn Văn Liêm, OP, Dạ, Con Đây, 1997, tr. 121-123.
[22] Giáo lý Hội thánh
Công giáo, Nxb. Tôn giáo, 1997, số 968.
[23] Huấn Thị Về Quyền
Bính & Vâng Phục, số 8.
[24] Ibid., số 1.
[25] Xc. Thomas P. Rausch S.J, Catholicism The Third Millenium, bản dịch: Nguyễn Đức Thông, C.Ss.R, Đạo Công Giáo Thiên Niên Kỷ Thứ 3, Nxb. Tôn Giáo, tr. 66.
[26] Xc. Zachary Hayes O.F.M, chuyển ngữ: Nguyễn Duy Thống, Tạo Dựng, Nxb. Tôn giáo, tr. 177-178
[27] Xc. Giáo Lý Hội
Thánh Công Giáo, Số 290, 297.
[28] Xc. Kinh Thánh Tân Ước,
nhóm dịch Các Giờ Kinh Phụng Vụ, Nxb Tôn Giáo, 2008, phần chủ giải điểm a,
trang 61.
[29] Xc. Lê Phú Hải, OMI, Lịch
Sử Và Linh Đạo Đời Sống Tu Trì, Nxb. Tôn giáo, tr. 26.
[30] Irénée Hausherr, S.J. chuyển ngữ: Đaminh Trần Minh Công, Đức Tuân Phục Và Đời Sống Tu Trì, tr.
107.
[31] Xc. Chia sẻ, Nội San Thần Học - Mục vụ - Tu Đức, Số
62, tr. 71.
[32] Xc. Cencini Amedeo, Tâm
Tình Chúa Con, Chuyển ngữ: Nguyễn Ngọc Kính, Nguyễn Văn Khoan, OFM, Nxb.
Tôn giáo, 2012, tr. 118.
[33] Xc. Huấn Thị Yếu Tố
Cốt Yếu Trong Giáo Huấn Của Hội Thánh Về Đời Tu. Số 44.
[34] Xc. Chia sẻ, Nội
San Thần Học - Mục vụ - Tu Đức, số 62, tr. 71
[35] Vat. II, Perfectae caritatis, số 2.
[36] Vat. II, Lumen Gentium. Số 3.
[37] Lê Phú Hải, OMI, Lịch Sử Và Linh Đạo Đời Sống Tu Trì,
tr. 212.
[38] Xc. Tông Huấn Đời Sống Huynh Đệ Trong Cộng Đoàn, phần
1, số 2.
[41] Vat. II, Perfectae Caritatis, số 14 ; Phạm Duy Lễ, Thánh Hiến Cuộc Đời, 1996, tr. 190- 193.
[42] Xc. Elio
Gambari, chuyển ngữ: Mátthia M. Ngọc Đính, Đời
Tu Dưới Ánh Sáng Công Đồng Vaticano II và Giáo Luật, quyển I, 2000 , tr.
397-399.
[43] Tham khảo Sắc lệnh Perfectae Caritatis số 14 và Giáo Luật
601.
[44] Xc. Giáo Luật 1983, điều 671.
[45] Xc. Elio Gambari, chuyển ngữ:
Ngọc Đính, Đời Tu Dưới Ánh Sáng Công Đồng
Vaticanô II và Giáo luật, quyển I, 2000, tr. 405- 406.
[47] Xc. Thánh Hiến Cuộc Đời, năm 1996, tr. 212-213.
[48] Xc. Irénée Hausherr, S.J,
chuyển ngữ: Đa minh Trần Minh Công, Đức
Tuân Phục Và Đời Sống Tu Trì, tr. 110.
[49] Xc.
Internet, trang: catechesis.net/news/Tam-Linh/Vang-Phuc-Vi-Nuoc-Troi.
[50] Vaticanô II, Gaudium et Spes, số 4.
[51] Xc. Elio Gambari, Matthia M.
Ngọc Đính, Đời Tu Dưới Ánh sáng Công Đồng
Và Gáo Luật, quyển II, năm 2000, Tr. 234-235.
[52] Trong buổi tiếp kiến sáng
ngày 22-12-2014 dành cho các vị lãnh đạo các cơ quan Trung Ương Tòa Thánh, ĐTC.
Phanxicô nêu ra 14 căn bệnh cần bài trừ khỏi những người phục vụ tại Giáo Triều
Roma.
[53] Xc. Felicisimo Diez Martinez, OP, chuyển ngữ:
Giuse Đỗ Ngọc Bảo, OP, Đời Tu Gạn Đục Khơi Trong, Tr.
142.
[54]Xc. Gérard Muchery, chuyển ngữ: Lm Đặng Xuân
Thành, Những Nẻo Đường Theo Chúa Kitô,
Nxb. Tôn
Giáo, 2010, tr. 133-135.
Đăng nhận xét