Piô Maria Lễ Văn Hoá1.
Nhập đề
Lời Chúa là yếu tố nền tảng cấu thành Phụng vụ của Hội thánh. Lời được công bố trong
Phụng vụ cũng là Lời được ban tặng, “Lời Nhập Thể” ở giữa nhân loại (x. Ga
1,14). “Khi
Kinh thánh được đọc trong Hội thánh,
chính Thiên Chúa nói với dân của Người và chính Đức Kitô hiện diện trong
lời của Ngài, công bố Tin mừng”2.
1 Sinh viên thần học tại TTHV. Đa
Minh.
2 ĐGH. Biển Đức XVI, Sacramentum caritatis, số 45.
Trong các cử hành Phụng vụ, Hội thánh
dành cho Lời Chúa một không gian và vị trí thích đáng, với tên gọi “Bàn Tiệc
Lời Chúa”. Khi cùng cử hành Lời Chúa, dân kitô hữu ngoài việc lãnh nhận ân sủng từ chính việc cử
hành, còn được Lời Chúa nuôi dưỡng và hướng dẫn (x. Mt 4,4). Khi cử hành Phụng
vụ Thánh lễ, Hội thánh mời gọi con cái mình tham dự cách trọn vẹn hai bàn tiệc quan trọng ngang nhau.
Cả hai làm thành một cử hành duy nhất, nơi đó trước khi
đón nhận Bánh Trường Sinh, tín hữu được nuôi dưỡng bằng Lời Hằng Sống.
Vì vậy, Lời được công bố trong các cử
hành Phụng vụ của Hội thánh nhằm mục đích giáo huấn, thánh hoá, nuôi dưỡng và
loan truyền... Bài viết sẽ trình bày bốn điểm sau đây : (1) Lời Chúa trong Phụng vụ ; (2) Sứ mạng giáo huấn của Lời
; (3) Lời hoà giải và chữa lành ; (4) Lời củng cố và nuôi dưỡng đức tin.
1.- Lời Chúa trong Phụng vụ
Có thể nói rằng hoạt động chính yếu mang
tính cộng đoàn của Hội thánh thời sơ khai, chủ yếu là họp nhau tại tư gia và hội đường để thuật lại những kỳ
công Thiên Chúa được thực hiện qua Đấng Phục Sinh. Đó là cách thức cộng đoàn
các kitô hữu tiên khởi sống và loan báo Lời Chúa. Lời Chúa chiếm vị trí quan trọng trong các Cử Hành
Thánh của Hội thánh sơ khai, và trở thành tâm điểm quy tụ các kitô hữu. Tông đồ Công
vụ thuật lại chi tiết cuộc gặp gỡ thánh thiêng ấy mà Lời Chúa là điểm nối kết
như sau : “Các tín hữu chuyên cần lắng nghe các Tông Đồ giảng dạy, luôn hiệp
thông với nhau, siêng năng tham dự lễ bẻ bánh và cầu nguyện không ngừng” (Cv
2,42). Lời giảng củng cố đức tin là bước đầu dẫn đến sự hiệp thông trong Cộng
Đoàn Thánh.
Lời Chúa không phải là phần thêm vào nhằm
giảm bớt tính đơn điệu nhàm chán của các cử hành Phụng vụ. Trái lại, Lời Chúa
là nền tảng, và được công bố nhằm nuôi dưỡng đức tin của Hội thánh và của người lãnh nhận bí tích. Việc sắp xếp các bản văn cho phù hợp với khung cảnh
Phụng vụ, có mục đích trình bày ý nghĩa của cử hành dưới ánh sáng Lời Chúa. Bởi
đó, Hội thánh không cho phép tuỳ ý thay đổi các bản văn được ấn định để không giản
lược tính tương hợp giữa Lời Chúa đối với Cử Hành Thánh. Các bản văn được sắp xếp
thích hợp với bối cảnh của buổi cử hành, là để nhờ việc chăm chú lắng nghe Lời Chúa,
người tín hữu am hiểu đầy đủ hơn những mầu nhiệm mà họ tham dự, qua đó được
thúc đẩy yêu mến Lời Chúa hơn (x. SLRM, số 359).
Vì thế, Lời Chúa và Phụng vụ tạo
thành mối tương
quan song hành.
Nhờ Lời Chúa, Phụng vụ được soi sáng và hướng dẫn ; và trong
Phụng vụ, Lời Chúa được cử hành, lưu truyền và rao giảng cho mọi người.
2.- Sứ mạng giáo huấn của Lời Chúa
Mang trong mình đặc tính tông truyền, Hội
thánh có sứ mạng lưu truyền gia sản đức tin được ký thác. Phụng vụ là không gian đặc biệt, qua đó Hội thánh là Người
Mẹ thực thi sứ
vụ lưu truyền và dạy dỗ đức tin cho con cái mình. Tông huấn Verbum Domini gọi
không gian ấy “là môi trường đặc trưng để Thiên
Chúa nói với dân của Ngài, đoàn Dân đang lắng nghe và
đáp trả”3. Nhờ việc cử hành Lời Chúa trong Phụng vụ thánh, Hội thánh thực thi nhiệm vụ giáo huấn của mình. Đặc biệt, qua
Phụng vụ Thánh Lễ, quyền giáo huấn được thể hiện cách rõ nét nhất. Khi Bàn Tiệc
Lời Chúa được mở ra, mọi kitô hữu được mời
gọi tham dự, và để được Đức Kitô dạy dỗ. Cũng nơi
3 ĐGH. Biển Đức XVI, Verbum Domini, số 52.
đó, Lời được gieo và tâm hồn tín hữu được mời gọi mở ra để
trở thành mảnh đất xứng đáng đón nhận hạt giống Lời và có thể sinh hoa kết trái
(x. Mc 4,1-9).
Sứ mạng giáo huấn của Lời được triển
khai cách sâu rộng hơn qua các bài giảng lễ (homilia), đặc biệt trong các lễ trọng và ngày Chúa nhật. Bài giảng
làm sáng tỏ ý nghĩa mầu nhiệm được cử hành, mời gọi tín hữu dấn thân cho sứ mạng,
chuẩn bị cho cộng đoàn sống đức tin (x. VD, số 59). Bởi đó, khi lãnh nhận nhiệm vụ giáo huấn nhờ Bí
tích Truyền chức, các thừa tác viên Lời Chúa
phải “rập khuôn đời mình theo khuôn mẫu Đức Kitô” và trung thành theo
giáo huấn tinh tuyền của Hội thánh. Bài giảng lễ là một phần của hành động Phụng
vụ, qua đó sứ điệp của Kinh Thánh
được hiện tại hoá,
các tín hữu được “đem riêng ra” để khám phá sự hiện diện của Lời trong mầu
nhiệm cuộc đời, và được Lời soi sáng từng khoảnh khắc trong đời sống của họ4. Cũng qua vị giảng thuyết,
Giáo hội cho thấy
hình ảnh sống động của Đức Kitô,
Đấng công bố Lời Thiên Chúa và đang dạy dỗ mọi người, Đấng
quan tâm đến hoàn cảnh của riêng từng người. Như thế, trọng tâm của Lời rao giảng
trong Phụng vụ là trình bày Đức Kitô và sứ điệp của Ngài : sứ điệp về ơn cứu độ
xót thương (x. VD, số 59).
3.- Lời hoà giải và chữa lành
Lời tuyên xưng đức tin của viên đại đội
trưởng được dùng trong Thánh
lễ cho thấy sự bất xứng của con người
trước ân huệ Thiên Chúa, đồng thời cũng là lời cầu nguyện xin ơn chữa
lành : “Thưa Ngài, tôi chẳng đáng
Ngài vào nhà tôi, chỉ xin Ngài nói một lời là đầy tớ tôi được khỏi bệnh”( Mt 8,8). Lời được
phán ra là Lời có sức mạnh chữa lành. Thánh Phaolô
còn
4 x. ĐGH. Biển Đức XVI, sđd.,
số 59.
mô tả Lời Thiên Chúa trong sứ mạng hoà giải, vì trong Lời,
Thiên Chúa hoà giải thế gian với Ngài (x. 2Cr 5,18-20). Lời mang sức mạnh hoà
giải và chữa lành được nêu bật trong Bí tích Hoà giải và Xức dầu bệnh nhân.
Lời mang sức mạnh hoà giải được công bố
trong bối cảnh của bí tích giải tội. Lời Chúa trở thành công thức chất vấn
để hối nhân nhận ra sai lỗi của mình, và khi đứng trước sự công thẳng của Thiên
Chúa, họ vẫn nhận ra dung mạo của Lòng Thương Xót. Dụ ngôn “người cha nhân hậu”
được công bố trong bối cảnh chuẩn bị cho các hối nhân đón nhận Bí tích Hoà giải, giúp họ đặt mình vào vị trí của người con để nhận ra
tình thương vô biên của Người Cha (x.
Lc 15,11-32). Như thế, nhận định của
Đức Biển Đức XVI rằng : “Lời Thiên
Chúa sáng soi người tín hữu, để giúp người ấy nhận ra các tội lỗi mình, mời người
ấy hoán cải và tin tưởng vào lòng thương xót của Thiên Chúa”5 là lời mời gọi hối nhân trải nghiệm sâu sắc
hơn sức mạnh hoà giải của Lời. Bởi đó, Lời Chúa cần được công bố
trong các buổi cử hành thống hối, để nhờ ánh sáng của Lời chất vấn, hối nhân được
Lời hoán cải và được hoà giải với Thiên Chúa.
Sức mạnh chữa lành còn được biểu hiện nới Bí
tích Xức dầu bệnh nhân. Thánh Kinh nhiều lần minh chứng sức mạnh chữa
lành của Lời quyền năng. Tin Mừng Gioan thuật lại việc Đức Giêsu chữa lành người
bại liệt “‘Anh hãy trỗi dậy vác chõng mà đi !’ Người ấy liền được khỏi bệnh” (Ga 5,8.9a). Sức mạnh của Lời Thiên Chúa không chỉ làm
cho con người được chữa lành về mặt thể xác, mà còn được chữa lành những thương
tích trong tâm hồn là tội lỗi. Tác giả Tin Mừng Marcô nối kết sự kiện chữa lành với việc hoà giải người bệnh với
5 ĐGH. Biển Đức XVI, Verbum Domini, số 61.
cộng đồng. Người phong hủi được chữa lành để được tái hoà
nhập với cộng đoàn. Nhờ sức mạnh của Lời “Tôi muốn, anh sạch đi”, nhờ Lời mà anh được sạch và không còn bị cộng đoàn khước từ (x. Mc 1,40-45). Thiên Chúa nâng đỡ an ủi người đau
yếu bệnh tật bằng Lời của Ngài. Thế nên, Lời Chúa được cử hành trong
bối cảnh của Bí tích Xức dầu ngoài sức mạnh chữa lành và nâng đỡ những yếu đuối bệnh
tật thể xác, còn nhằm chữa lành tâm hồn và củng cố đức tin người bệnh trong lúc
chịu đau khổ.
4.- Lời củng cố và nuôi dưỡng Đức tin
Sứ mạng quan trọng nhất của Lời Chúa
trong Phụng vụ là nuôi dưỡng đời sống đức tin kitô hữu : “Người ta sống không chỉ nhờ cơm bánh, mà còn bởi mọi lời do
miệng Thiên Chúa phán ra”(Mt 4,4). Ngôn sứ Giêrêmia diễn tả Lời Chúa là niềm
hoan hỷ của tâm đau khổ : “Gặp được Lời Chúa, con đã nuốt vào, Lời Ngài làm cho con hoan hỷ, làm vui thoả lòng con” (Gr 15,16a). Tác giả Thánh vịnh đã cảm
nhận Lời Chúa như ngọn đèn soi bước trong đêm tối như sau : “Lời Chúa là ngọn
đèn soi cho con bước, là ánh sáng chỉ đường con đi” (Tv 119, 105). Lời được
công bố nhằm khơi dậy và củng cố niềm tin người tín hữu, đặc biệt trong những khoảnh
khắc đêm tối cuộc
đời. Như thế, Lời Thiên Chúa trong ngôn ngữ của Vaticanô II là sức mạnh bảo trợ cho mọi kitô hữu : “Lời Thiên Chúa có uy
lực và quyền năng mang lại sự nâng đỡ và sức sống cho Giáo hội, đồng thời đem đến
cho đoàn con của Giáo hội sức mạnh của đức tin, lương thực của linh hồn”6.
Khi Lời được vang lên, Hội thánh
công bố kỳ công vĩ đại
Thiên Chúa đã thực hiện qua lịch sự cứu độ. Để nhờ lắng nghe,
6 Vaticanô II, Dei Verbum, số 21.
tín hữu tin rằng có một Thiên Chúa yêu thương đang hướng dẫn
họ trong cuộc lữ hành. Bối cảnh Phụng vụ là không gian thích hợp nhất để rao giảng và lắng nghe Lời Thiên Chúa. Nơi
đó, giáo huấn của Đức Kitô được trình bày cách sống động, như chính Người đã thực hiện sứ vụ rao giảng khi
còn tại thế. Thực ra, qua không gian thánh của Phụng vụ, chính Đức Giêsu một lần nữa rao giảng lời của Ngài qua môi miệng của thừa tác viên. Vì thế, thánh Tông đồ dân ngoại
khẳng định rằng : “Đức tin có được là nhờ nghe giảng, mà nghe giảng là công bố
lời Đức Kitô” (Rm 10,17).
Kết luận
Vì Lời Chúa là nền tảng của một cử hành
Phụng vụ, nên Lời Chúa cũng phải được cử hành và rao giảng trong đời sống thường ngày của đời kitô hữu. Tín hữu đi - bước vào Phụng vụ trong tư thế “họ là”, nhưng khi bước ra
khỏi khung cảnh Phụng vụ họ được “trở nên”, nghĩa là được biến đổi cách nào đó nhờ Lời Chúa và Thánh Thể. “Ite Missa est” bằng tiếng
Latin được công bố sau phép lành cuối lễ không phải là công thức giải tán, cũng không phải dấu chỉ kết thúc buổi cử hành Phụng
vụ. Trái lại, đó là lời mời gọi các tín hữu tiếp tục Thánh lễ nối dài, một cử
hành Phụng vụ vào đời. Nơi Thánh lễ cuộc đời ấy, tín
hữu được thôi thúc mang những điều mình vừa đón nhận từ hành vi Phụng vụ duy nhất
ấy vào trong cuộc đời, để sống và chia sẻ cho anh chị em của mình. Lời và Bánh
Hằng Sống không đóng khung
trong bối cảnh Phụng vụ, nhưng phải được
nhập thể vào trong mọi ngõ ngách của đời sống người kitô hữu. Bởi lẽ, Sứ mạng của Lời cùng với Bánh Hằng Sống là giáo huấn, hoà giải, chữa lành là củng cố
và nuôi dưỡng đời sống đức tin người tín hữu. Và đó là rao giảng vậy !
Đăng nhận xét