Ơn kính sợ trước những thách đố trong việc đào tạo của các dòng tu

Với ơn kính sợ, Chúa Thánh Thần tác động
trong toàn bộ chương trình huấn luyện một con người,
kể cả người huấn luyện.
Đứng trước hồng ân cao cả ấy của ơn thánh,
nhà đào tạo cũng như người thụ huấn cảm thấy bị thách đố. Khi nhà đào tạo cảm thấy sợ thật sự,
họ đang hụt hơi trong công tác đào tạo.

Giuse Cù Hồng Phúc

Tu Hội Truyền Giáo Thánh Vinh Sơn

DẪN NHẬP

Ai trong cuộc đời cũng có thể cảm nghiệm được rằng, từ khi được sinh ra cho lúc đến chết đi, công việc vất vả nhất chính là học để làm người. Đúng vậy, để trở nên một người trưởng thành là một hành trình dài có khi là cả một đời người. Dĩ nhiên, không phải lớn tuổi là được gọi đã trưởng thành, có những người tuổi còn nhỏ đã lớn, nhưng cũng không thiếu những người đã lớn nhưng vẫn còn ấu trĩ. Quả là khó khăn!

Khó khăn hơn nữa khi chúng ta bàn đến việc đào tạo ra những tu sĩ, linh mục cho hội Dòng và cho Giáo hội. Khi nói đến đào tạo chúng ta nghĩ ngay đến một chương trình huấn luyện từ đệ tử đến nhà tập, khấn tạm, khấn trọn và thường huấn. Chúng ta còn nghĩ đến những nhà huấn luyện, những người thụ huấn. Ngoài ra còn có những môi trường đào tạo như cộng đoàn huấn luyện, mục vụ, truyền giáo...

Tuy nhiên một nhâh tố không thể không nói đến trong huấn luyện chính là Ba Ngôi Thiên Chúa. Chính Ba Ngôi là tác nhân chính trong tất cả công trình huấn luyện mà Người đã khởi xướng và hoàn tất cho từng cá nhân. Trong đó hoạt động của Chúa Thánh Thần làm cho người ta trở nên ngày càng giống tâm tình của Chúa Giêsu hơn đã trở nên thiết thân và gần gũi hơn bao giờ hết. Với ơn kính sợ, Chúa Thánh Thần tác động trong toàn bộ chương trình huấn luyện một con người, kể cả người huấn luyện.

Đứng trước hồng ân cao cả ấy của ơn thánh, nhà đào tạo cũng như người thụ huấn cảm thấy bị thách đố. Khi nhà đào tạo cảm thấy sợ thật sự, họ đang hụt hơi trong công tác đào tạo. Khi người thụ huấn cảm nhận được sự sợ hãi ngay sát bên mình, người thụ huấn đang chơi vơi trên đôi chân của họ, họ không để cho ơn kính sợ hoạt động với tâm tình là người con thảo của Thiên Chúa, của hội Dòng. Cứ như thế, ơn kính sợ đi vào trong chương trình huấn luyện cách cụ thể của mỗi cá nhân, của mỗi giai đoạn đào tạo của các hội Dòng.

I.      VAI TRÒ CỦA CHÚA THÁNH THẦN

1.     Vai trò của Chúa Thánh Thần trong huấn luyện

Từ khởi đầu, khi sáng tạo con người giống hình ảnh của Chúa. Thiên Chúa đã uốn nắn dạy dỗ con người, từ quyền sở hữu muôn loài, muôn vật, từ cách sử dụng những gì Thiên Chúa đã tạo ra để phục vụ cho cuộc sống của mình. Cho đến khi con người đầu tiên ấy đã phá vỡ tương quan mật thiết với Thiên Chúa, thế nhưng, Thiên Chúa đã không bao giờ bỏ rơi con người.

Chương trình cứu độ của Người đã bắt đầu được thực hiện khi Người tuyển chọn một dân tộc, khi Người tuyển chọn một người Mẹ cho Ngôi Hai Thiên Chúa xuống thế làm người. Và cho đến hôm nay Thiên Chúa vẫn còn đang huấn luyện con người qua những hiện tượng thiên nhiên, qua những người sống xung quanh, qua những “dấu chỉ thời đại” mà con người cần phải đọc ra.

Cách riêng trong việc huấn luyện, trong việc đào tạo các tu sĩ, Chúa Cha uốn nắn người thụ huấn theo hình ảnh của Chúa Con, nhờ tác động của Chúa Thánh Thần.[1] Có thể nói rằng, thời đại chúng ta đang sống là thời đại của Chúa Thánh Thần. Chúa Thánh Thần nhắc lại những gì Đức Kitô đã rao giảng. Ngài gắn kết các chi thể của Đức Kitô với những đặc sủng cho từng người. Đặc biệt trong việc đồng hành thiêng liêng, cần phải đồng hành với Thánh Thần và trong Thánh Thần, nghĩa là người đồng hành phải nhận ra và giúp cho người thụ hướng nhận ra Thánh Thần đang hoạt động trong họ, để họ ngoan ngoãn bước theo đường lối Thánh Thần hướng dẫn, và can đảm thực thi thánh ý Thiên Chúa.[2]

Chúa Thánh Thần tác động cả nơi người hướng dẫn lẫn người thụ huấn. Qua bảy ơn thánh, Chúa Thánh Thần tác động cách đặc biệt trong môi trường huấn luyện. Ơn kính sợ giúp con người tránh đi sự xúc phạm, sự làm buồn lòng Thiên Chúa với tâm tình của người con thảo. Ơn đạo đức giúp con người nhận ra Thiên Chúa thật sự là Cha của chúng ta và chúng ta trở nên con cái thật của Người. Thánh Phaolô cũng đã xác quyết cho chúng ta: “chính Thần Khí chứng thực cho thần trí của chúng ta rằng chúng ta là con cái Thiên Chúa”[3]. Ơn hiểu biết là ơn mà nhờ đó Chúa Thánh Thần đem đến cho chúng ta một sự phán đoán ngay thẳng và vững chắc, về những sự thật thuộc trật tự suy cứu hoặc trật tự thực tế, cũng như tất cả những gì đã được tạo dựng. Ơn sức mạnh đổ tràn vào linh hồn một sự tin tưởng và một lòng dũng cảm siêu phàm, để nó hoàn thành những việc trọng đại cho Thiên Chúa, vượt qua mọi hiểm nguy và mọi trở ngại và kiên trì trong mọi thử thách đau thương. Ơn lo liệu là ơn mà nhờ đó Chúa Thánh Thần hướng dẫn chúng ta trong các phương cách phải làm để đạt tới mục đích cuối cùng của chúng ta. Ơn thông hiểu là một ánh sáng trội vượt mà nhờ đó Chúa Thánh Thần ban cho linh hồn một sự hiểu biết thân mật về những sự thật siêu phàm, bằng cách làm cho linh hồn hiểu được qua trực giác. Ơn khôn ngoan là một sự hiểu biết bằng kinh nghiệm về những sự việc của Thiên Chúa, hoặc, một sự xức dầu thiêng liêng, đem đến cho chúng ta sự hiểu biết về những sự việc của Thiên Chúa, và cho ta được thưởng thức những điều đó.[4] Chúng ta vừa đi qua cách tóm tắt bảy ơn thánh của Chúa Thánh Thần. Bảy ơn thánh đi vào công cuộc huấn luyện cách hiển nhiên. Tuy nhiên ở đây chúng ta chỉ bàn đến Ơn kính sợ trong công cuộc huấn luyện mà thôi.

2.      Tìm hiểu về ơn kính sợ

Bản chất của ơn kính sợ

Theo tác giả Ernest Manise, không thể có các ơn khác của Chúa Thánh Thần, nếu người ta chưa có ơn kính sợ. Ý tưởng này đã được Kinh Thánh nói đến: “Đầu mối khôn ngoan là kính sợ Đức Chúa”.[5] Quả thật theo một hướng đi lên, từ con người lên tới Thiên Chúa, thì ơn kính sợ trở thành khởi điểm cho con người. Thánh Tôma đã phân biệt sự kính sợ của kẻ nô lệ và sự kính sợ của người con thảo.[6]

Sự kính sợ của kẻ nô lệ chỉ nhìn thấy hình phạt phải chịu và chính Thiên Chúa là tác giả của những hình phạt ấy. Chính khi sợ bị hình phạt mà con người chạy đến Thiên Chúa, bám vào Thiên Chúa như là một phương tiện tối ưu để tránh khỏi hình phạt.[7] Sự kính sợ này không phải là xấu. Công đồng Trentô khẳng định như sau: “Sự lo buồn, mà người ta thấy được trong sự sợ hãi hỏa ngục, là một ơn của Thiên Chúa, và một hiệu quả của sự thúc đẩy của Chúa Thánh Thần, Người muốn, nhờ phương thế này, chuẩn bị con người cho việc tha tội cho nó”.[8] Sự kính sợ của kẻ nô lệ tuy là đến từ Chúa Thánh Thần nhưng đó không phải là ơn của Chúa Thánh Thần.

Sự kính sợ của tình con thảo thì hoàn hảo hơn nhiều. Đối tượng của nó, không phải là hình phạt, mà là sự xúc phạm, sự làm buồn lòng nó gây cho Thiên Chúa. Có một điểm tích cực hơn nhiều so với sự kính sợ của kẻ nô lệ. Thế nhưng để đạt được sự kính sợ của tình con thảo thường ta cần ngang qua sự kính sợ của kẻ nô lệ. Trong bản chất mỏng dòn của con người, ta không thể tách rời hai sự kính sợ này.[9]

Ơn kính sợ là khởi điểm cho hành trình huấn luyện

Điều đầu tiên trong việc huấn luyện có lẽ là một sự hoán cải tận căn của người hướng dẫn cũng như người thụ huấn. Sự hoán cải ấy đã được thể hiện nơi các vị thánh trong Giáo hội. Một Phaolô hăng say bắt bớ những người tin vào Chúa Kitô trở thành một tông đồ nhiệt thành trong việc loan báo Tin Mừng. Một Augustinô đắm mình trong những hoan lạc trần thế trở thành một tiến sĩ Hội Thánh để lại cho hậu thế biết bao kinh nghiệm và học thuyết về Thiên Chúa. Một Vinh sơn Phaolô chạy theo tiền tài vật chất trong những năm đầu đời linh mục đã trở thành một tông đồ rao giảng và giúp đỡ cho những người nghèo khổ nhất. Hầu hết tất cả các vị thánh đều có một cuộc hoán cải tận căn như thế. Cho nên chúng ta để bàn về hay để thực hiện công việc huấn luyện cũng cần có một sự hoán cải nhất định.

Chính ơn kính sợ sẽ khởi đầu cho sự hoán cải bằng cách: 1/ Tội lỗi phải ra khỏi tâm hồn; 2/ Không bao giờ cho phép nó trở lại.[10] Như chúng ta đã nói ở trên, tình cảm đầu tiên của người tội lỗi quay về với Chúa chính là sợ sự công thẳng của Thiên Chúa. Đó là ơn của Thiên Chúa. Không phải ai cũng có thể thấy được hình phạt để rồi quay về với Thiên Chúa. Thế nhưng, điều cần thiết hơn là không cho tội lỗi quay lại tâm hồn để rồi phải khốn hơn trước đây. Ơn kính sợ Chúa sẽ như là kẻ canh gác không cho tội lỗi đến gần linh hồn chúng ta. Muốn được như thế, chúng ta phải cảnh giác với những đam mê, xa lánh dịp tội, siêng năng đến với Chúa qua cầu nguyện, lãnh nhận các Bí tích, nhất là Bí tích Thánh Thể và Hòa Giải.

Các phương thế để đạt tới Ơn kính sợ

Thứ nhất là nuôi dưỡng trong linh hồn tinh thần đền tội hoặc thống hối ăn năn. Nhớ lại những tội đã phạm để cầu xin Chúa thứ tha và để bản thân lo sợ những gì đã qua mà không dám phạm tội nữa. Thứ hai là thường xuyên và chăm chú suy gẫm về những sự thật của ơn cứu chuộc: sự chết, sự phán xét, hỏa ngục và sự đời đời kiếp kiếp. Luôn nhắc nhở mình có một sự thưởng phạt của đời sau là phương thế khá hiệu quả để người ta sống tốt hơn, quyết tâm từ bỏ tội lỗi. Thứ ba nghe lời Thánh Tông Đồ: “Ai tưởng mình đang đứng vững, thì hãy coi chừng kẻo ngã”.[11] Thứ bốn là phải yêu mến Chúa ngày một hơn và cầu xin Chúa Thánh Thần ban cho ơn kính sợ.[12] Nếu không yêu mến Chúa, không xin ơn với Chúa Thánh Thần thì tất cả những phương thế trên đều vô hiệu. Bởi thế ta có thể nói được rằng mọi phương thế dù xuất phát từ sự sợ hãi hay từ tình con thảo đối với Thiên Chúa thì ta cần có lòng yêu mến và ao ước ơn kính sợ và Chúa sẽ ban cho những ai cầu xin cùng Người.

Quả thật ơn kính sợ rất cần thiết cho đời sống Kitô hữu, đặc biệt cần thiết cho những ai đang trong giai đoạn huấn luyện, từ huấn luyện sơ khởi cho đến huấn luyện liên tục, từ nhà huấn luyện cho đến người thụ huấn. Bởi vì, chính ơn kính sợ là khởi điểm cho tất cả tiến trình huấn luyện ấy. Đồng thời, chính ơn kính sợ trở thành thách đố không cho những ai tham gia vào việc huấn luyện. Sau đây, chúng ta cùng nhau tìm hiểu những thách đố của ơn kính sợ đối với nhà huấn luyện.

II.    ƠN KÍNH SỢ: THÁCH ĐỐ CỦA CÁC NHÀ HUẤN LUYỆN

1.      Vai trò trung gian của nhà huấn luyện

Trong tất cả chương trình, đối tượng của huấn luyện thì chính Thiên Chúa là nhà huấn luyện duy nhất. Chúa Thánh Thần đã không ngừng thánh hóa, canh tân công việc huấn luyện trong các hội Dòng của Giáo hội. Có rất nhiều cách thế và trung gian Thiên Chúa đã dùng để huấn luyện con người. Theo dòng lịch sử chúng ta thấy có ba loại trung gian đã được dùng trong huấn luyện các dòng tu: nhà huấn luyện, cộng đoàn huấn luyện và môi trường huấn luyện.[13]

Một trung gian mà Thiên Chúa rất ưa thích dùng để huấn luyện con người đó là dùng một người để đến với những người khác. Thông thường những trung gian ấy thua kém xa so với những mục tiêu của Thiên Chúa, hay chỉ là “đầy tớ vô dụng”[14]. Môsê được giao phó việc dẫn dắt Israel chống lại Pharaô, đưa dân ra khỏi Ai-cập. Cho dù Môsê có được đào tạo trở thành một chiến binh trong hoàng cung Ai-cập thì cũng không thể chống lại với thiên binh vạn mã của Pharaô. Nhưng Thiên Chúa vẫn dùng ông, ông trở thành trung gian giữa Thiên Chúa và dân Israel, trở thành vị lãnh đạo, trở thành người nói Lời của Thiên Chúa cho dân. Thế đấy, những trung gian Thiên Chúa đặt để thường cảm thấy mình bất xứng trước vai trò và công việc mà Thiên Chúa giao phó. Những nhà huấn luyện hôm nay cũng được kêu gọi như vậy.

Làm rõ khái niệm trung gian để người thụ huấn biết được một mặt không thể thay thế được của những người trung gian, mặt khác người thụ huấn sẽ không đặt quá nhiều kỳ vọng và cầu toàn về một người trung gian hoàn mỹ. Ngày nay những người gia nhập vào các dòng tu thường đã học xong một văn bằng nơi các trường đại học hay cao đẳng. Họ có kiến thức và họ đòi hỏi nơi người huấn luyện phải có đủ những phẩm chất hoàn hảo, ít ra thì cũng phải hơn được họ. Dĩ nhiên để làm công tác huấn luyện nhà dòng phải lựa chọn những thành viên có đủ năng lực nhất. Một số tiêu chí có thể đề ra:

Ø  Nhờ hiểu biết về đức tin của Giáo hội cách tường tận, vị đồng hành (hay người huấn luyện) có thể giúp người khác sống đức tin trong tinh thần tự do con cái Chúa chứ không phải tinh thần sợ hãi, nệ luật.

Ø  Hiểu biết về thần học cách vững chắc sẽ giúp cho vị đồng hành có thể đối thoại với người có tôn giáo khác mà không sợ đánh mất chính mình, đồng thời có thể nhận thức được những lời phát biểu tín lý đã chịu ảnh hưởng của nền văn hóa, tư tưởng triết lý hay tôn giáo nào.

Ø  Những kiến thức về thần học luân lý là điều cần thiết giúp cho vị đồng hành khả dĩ hướng dẫn người khác có những thực hành luân lý đúng đắn, phù hợp với đời sống đức tin.[15]

Ngoài ra, người huấn luyện cần có những đức tính sau: khả năng trực giác và cởi mở; kinh nghiệm sâu xa về Thiên Chúa và về cầu nguyện; Khôn ngoan, nhờ biết lắng nghe và nghiền ngẫm Lời Chúa; yêu thích phụng vụ và ý thức được vai trò của nó trong việc giáo dục đời sống tâm linh; có trình độ văn hóa cần thiết; có thời giờ và thiện chí để chăm sóc tất cả và từng thụ huấn sinh, chứ không chỉ giáo dục tổng quát, chung chung cả nhóm.[16]

Đó là những tiêu chí lý tưởng cho một người huấn luyện. Sẽ rất khó khăn để tìm một người lý tưởng như thế. Bởi thế, người thụ huấn chấp nhận một người huấn luyện bất toàn cũng có nghĩa là người ấy đang để cho Chúa huấn luyện họ. Đồng thời người huấn luyện cũng cần khiêm tốn trước những giới hạn của bản thân trong công tác huấn luyện. Người huấn luyện xác định vai trò trung gian để đừng chất thêm những gánh nặng cho mình với những trách nhiệm quá sức nặng nề, mà nên thanh thản chấp nhận rằng họ chỉ là một đầy tớ phải thi hành nhiệm vụ cho đến cùng và cảm thấy mình đã hoàn thành bổn phận mà thôi.[17] Tuy nhiên ở đây chúng ta cũng nên biết một số khó khăn của những nhà huấn luyện trong bối cảnh Việt Nam được viết ra trong một “khóa bồi dưỡng huấn luyện” dành cho các tu sĩ đang phụ trách đào tạo vào năm 1999 và 2000:[18]

Ø  Nhiều người cảm thấy thiếu kiến thức chuyên môn, ít kinh nghiệm, tay nghề yếu, kém khả năng đối thoại và chưa đáp ứng yêu cầu của người trẻ. Do đó chưa thể đồng hành thực sự và đáp ứng nhu cầu của các thụ huấn sinh. Thành ra, họ chỉ đề cập đến vấn đề kỷ luật hay nhắc nhở chung chung cho cả lớp.

Ø Vì khả năng và kiến thức quá giới hạn mà phải đảm trách công tác đào tạo cho một thế hệ trẻ kiến thức cao hơn và trong một xã hội thay đổi không ngừng, nên một số người cảm thấy hụt hơi.

Ø Có người tự cảm thấy chưa đủ nội lực và an bình nội tâm để giúp người thụ huấn đón nhận và lớn lên trong ân sủng.

Ø Theo một số người, khoảng cách về tuổi tác và trình độ văn hóa làm cho khó đối thoại, gần gũi và cảm thông với các em.

Ø Đại đa số quá bận rộn, không còn thời giờ để trao đổi và đồng hành với từng em.

Tuy đã qua nhiều năm nhưng những khó khăn đã nêu trên thiết nghĩ vẫn còn đâu đó của các nhà huấn luyện nơi các Dòng tu. Thấy được khó khăn, hạn chế như thế, chúng ta sẽ có cái nhìn lạc quan hơn khi thấy các nhà huấn luyện của chúng ta đang ngày càng tự rèn luyện bản thân cho phù hợp với vai trò của mình. Và còn lạc quan hơn nữa khi thấy Chúa Thánh Thần đang hoạt động trong các môi trường đào tạo, trong các nhà huấn luyện. Sau đây, chúng ta sẽ đi vào cách cụ thể những công việc của những người trung gian này và sẽ thấy ơn kính sợ của Thánh Thần hoạt động và thách đố như thế nào trong việc đào tạo.

2.  Ơn kính sợ thể hiện trong trách nhiệm huấn luyện

2.1.   Giáo dục

Giáo dục (educere) có nghĩa là lôi kéo sự thật của người thụ huấn ra hay đào bới sự thật của người ấy lên, đó là sự thật mà họ ý thức hay không ý thức, cùng với lịch sử đời mình và những tổn thương, các tài năng và nhược điểm, bởi vì họ có khả năng biết mình và phát huy các tiềm năng của mình tới mức viên mãn nhất.[19] Ở trên là định nghĩa về giáo dục và những công việc của nhà huấn luyện. Quả là một công việc rất khó khăn và đầy tế nhị. Công việc tưởng chừng như khó ai có thể nói lời tự nguyện để làm. Công việc đụng chạm đến một con người, đụng chạm đến một quá khứ, đến những tổn thương mà họ đang muốn chôn vùi. Tuy nhiên nhà huấn luyện phải làm những công việc này để ước mong rằng những người thụ huấn có những bước tiến xa hơn trên con đường trưởng thành nhân bản và tu đức. Hơn hết phải có ơn Chúa, cụ thể là ơn kính sợ mà chúng ta đang bàn đến, thì may thay người huấn luyện và người thụ huấn sẽ đạt được sự thành công nào đó. Bởi vì đây chính là công việc của Thiên Chúa, Đấng đã lôi kéo muôn loài từ sự hỗn mang và ban cho chúng sự sống, Đấng đã lôi kéo dân Israel khỏi vòng nô lệ, Đấng đã lấy lòng nhân hậu để lôi kéo dân đến với Người nhưng cũng khiển trách và sửa dạy dân mỗi khi dân đi lạc sai đường lối của Người. Người huấn luyện phải tự nhắc nhở mình sao cho được ơn kính sợ của Chúa Thánh Thần để nỗ lực cộng tác trong việc huấn luyện và tự huấn luyện. Khi chấp nhận công việc huấn luyện, người huấn luyện đang tham gia vào công trình tạo dựng và cứu chuộc của Thiên Chúa. Ơn kính sợ đòi buộc người huấn luyện lo sợ sao cho công việc của mình luôn đi theo đường lối của Thiên Chúa đối với từng thụ huấn sinh. Do đó, người huấn luyện cần phải được đào tạo.

Người huấn luyện cần biết mình

Biết mình là cả một hành trình dài khám phá, cần phải gọi tên, xác định và tôn trọng con người phức tạp của mình trong bất cứ giai đoạn nào.[20] Cái hành trình dài khám phá ấy có khi là cả một đời người. Nhưng không phải vì thế mà không khám phá chính mình. Hy vọng biết được mình một chút trong quá khứ để cảm nhận được hiện tại và thấy được tương lai. Đó là điều mà bất kỳ ai cũng có quyền mơ ước. Tuy nhiên, biết mình không phải là chuyện đơn giản như chúng ta lật một trang sách tâm lý nào đó và rồi thấy mình trong đó. Hành trình khám phá bản thân bắt chúng ta đi lại những biến cố trong cuộc sống từ trong quá khứ, những biến cố nào có ảnh hưởng lên đời sống, những biến cố nào đã đi vào vô thức của chúng ta. Những biến cố ấy dường như ngày hôm nay chúng bộc lộ ra mà chúng ta lại không hay biết.

Lôi ra những ký ức ấy làm chúng ta khó chịu và có khuynh hướng tránh né. Ai cũng không muốn nhắc lại những biến cố đau thương, những lỗi lầm trong đời. Khơi lại nỗi đau lại là thêm một lần đau. Thế nhưng trong lần khơi lại này, chúng ta đang cảm nhận nỗi đau ấy bằng cả tính chất chủ quan lẫn khách quan. Chủ quan vì ta đang cảm nhận thực sự nỗi đau ấy đang tồn tại và chi phối ta. Khách quan vì ta đang làm công việc quan sát nỗi đau ấy bằng những khía cạnh khác nhau mà đôi khi cuộc sống đã dạy ta cho đến bây giờ. Khi để cho Thần khí sự thật ở trong ta, ta đã một lần biết mình qua những biến cố. Điều quan trọng là ta biết được Thiên Chúa đang muốn nói gì với ta trong giây phút hiện tại với biến cố ở quá khứ đó.

Không chỉ là khám phá lại những nỗi buồn, niềm đau, những thất bại ê chề mà còn là những lúc hạnh phúc, những niềm vui và những thành công mà ta đã đạt được trong đời. Đi lại những điều ấy ta sẽ thấy rõ hơn đời sống là những chuỗi dài những biến cố vui buồn lẫn lộn, thành công thất bại đan xen nhau. Quan trọng là chúng ta biết sửa đổi chính mình, biết để Chúa Thánh Thần biến đổi bản thân. Và ta sẽ dễ dàng hơn để cảm thông cho những người mà ta đang gặp gỡ hôm nay.

Nếu không biết mình, người huấn luyện cũng không thể hiểu biết được người khác, không thể hiểu chương trình Thiên Chúa dành riêng cho họ. Một khi không biết mình, người huấn luyện dễ có cảm nghĩ làm được mọi chuyện, ngay cả chuyện tiếm quyền Thiên Chúa trong việc đồng hành, thấy khả năng lý trí còn vượt trổi hơn cả ân sủng.[21] Do đó, người huấn luyện cần phải biết mình để rồi đón nhận người thụ huấn với tất cả những khác biệt của họ.

Người huấn luyện cần biết phân định

Phân định là một việc thật sự khó khăn và không phải ai cũng có thể làm được việc này. Phân biệt đâu là ý Chúa, đâu là ý riêng; đâu là việc làm của Chúa, đâu là việc làm của con người. Quá khó khăn. Phải cần đến ơn Chúa mới có thể làm được. Bởi thế, trước hết, phân định phải là ơn ban của Chúa cho một số người. Ta hay thường nói hãy đến người khôn ngoan để hỏi chuyện, vì nơi họ có ơn phân định.[22] Hơn ai hết, người huấn luyện phải cầu xin sao có ơn phân định. Trước một ứng sinh với rất nhiều những khía cạnh, những xáo trộn, những tâm tư, những đường hướng khác nhau, người huấn luyện phải phân định được đâu là điều người ứng sinh này đang cần cho ơn gọi của họ, đâu là điều họ phải làm, đâu là điều họ không nên làm theo như Thánh ý Chúa.

Thật không dễ dàng để ta có thể hiểu được sự phân định. Theo một định nghĩa của E. Malatesta, dòng tên:

Qua từ ‘phân định thần khí’, người ta hiểu đó là tiến trình qua đó chúng ta xem xét, dưới ánh sáng của đức tin và trong độ tương hợp của đức ái, bản chất của những tâm trạng thiêng liêng mà chúng ta cảm thấy nơi chính mình và được người khác cảm nhận. Mục đích của việc xem xét ấy là xác định, trong chừng mực có thể được, đâu là những tâm trạng đưa dẫn chúng ta đến với Thiên Chúa để phục vụ Người và tha nhân trong một sự toàn thiện lớn hơn, và đâu là những tâm trạng đưa đẩy chúng ta đi xa mục đích đó.[23]

Xét cho cùng, sự phân định nhằm làm theo ý Chúa. Thế nhưng, đời sống con người không đơn thuần chỉ một ý Chúa chi phối. Con người còn có rất nhiều những khuynh hướng, những ham muốn, những ý nghĩ xuất phát từ thần dữ, từ thế gian, từ thân xác mà đôi khi những điều này lại mạnh hơn ý Chúa trong lương tâm của con người. Do đó, điều cần thiết phải có một tiêu chuẩn để phân định đâu là thần khí của Chúa, đâu là thần khí xấu, đâu là thần khí con người.[24]

Thần khí của Chúa

·   Đối với lý trí: thần khí Chúa dạy chân thật (chứ không giục làm điều xấu), thúc đẩy ta ngoan ngoãn, khiêm nhường, thận trọng kín đáo (chứ không hão huyền, nông nổi), mang lại ánh sáng cho tâm hồn.

·   Đối với ý chí: thần khí Chúa mang lại bình an, khiêm tốn chân thành (chứ không giả dối); tín thác vào Chúa (chứ không cậy sức mình); bén nhạy tuân theo ý Chúa và cũng sẵn sàng vâng lời bề trên; ý định ngay thẳng khi làm việc; kiên nhẫn khi gặp đau khổ; đơn sơ, thành thực, trung tín.

Thần khí xấu

·   Đối với lý trí: gợi lên những điều sai lạc, nông nổi, hão huyền; những tư tưởng phô trương, huyênh hoang.

·       Đối với ý chí: gợi lên tính kiêu căng, cố chấp, tự mãn. Từ đó, sinh ra tính giả dối bên ngoài, hoặc bất ổn bên trong tâm hồn. Thiếu nhẫn nhục khi gặp nghịch cảnh. Hăng say trái mùa hoặc nhất thời. Không tha thiết với việc noi gương Chúa Giêsu.

Thần khí con người

Sách Gương Chúa Giêsu (De imitatione, III, 54) vạch ra những khuyết điểm sau đây: chỉ thích tìm cái gì có lợi cho bản thân mình, thích được danh dự trọng vọng; thích an nhàn khoái lạc; thích được mọi người biết đến và thán phục.

Các dấu hiện trên có thể cho người huấn luyện một số tiêu chuẩn để giúp phân định cho người thụ huấn. Thế nhưng, hơn ai hết, người huấn luyện cũng cần phải phân định chính mình. Muốn như thế người huấn luyện phải có những phẩm tính cần thiết để phân định chính mình. Theo Thomas Green nói tới ba phẩm tính căn bản:[25]

·   Phẩm tính thứ nhất là người phân định phải có ý muốn làm theo thánh ý Thiên Chúa. Điều này giả thiết người phân định phải có một đức tin sống động, khát khao tìm kiếm và thi hành ý Chúa trong những hoàn cảnh cụ thể của cuộc sống.

·   Phẩm tính thứ hai là phải có sự cởi mở với Thiên Chúa, nghĩa là sẵn sàng để Người dạy dỗ, hướng dẫn. Điều này nhắc nhở rằng rất thường khi con người làm việc cho Chúa, nhưng lại chỉ cậy dựa vào sức riêng mình, vào tài khéo của mình. Một khi để Thiên Chúa “thất nghiệp” như thế, thì khó lòng có được sự phân định đúng đắn.

·   Và phẩm tính thứ ba là, sau khi hội đủ hai yếu tố trên, người phân định còn phải “biết” Thiên Chúa; điều này hệ tại ở chính kinh nghiệm gặp gỡ và yêu mến Người. Những ai không có kinh nghiệm về Thiên Chúa, thì dù có nghe tiếng Người cũng không dễ dàng gì có thể nhận ra.

Như vậy, người huấn luyện cần phải biết phân định cho chính mình và như thế họ sẽ có thể phân định cho người thụ huấn cách chắc chắn và theo ý Chúa nhiều hơn.

Người huấn luyện cần cho huấn sinh một phương pháp

Người huấn luyện cần cho huấn sinh một phương pháp để họ tự khám phá chính mình.[26] Nói điều này có cảm tưởng như người huấn luyện cho một bửu bối để thụ huấn sinh cứ thế áp dụng. Thế nhưng sẽ không có một giải pháp chung cho mọi vấn đề của thụ huấn sinh. Hơn nữa, việc khám phá chính mình có lẽ nỗ lực bản thân là quan trọng nhất. Những người hướng dẫn, họ vẫn chỉ là hướng dẫn, đưa ra những phương hướng giải quyết có thể.

Điều quan trọng để người huấn luyện có thể đưa ra những chỉ dẫn có tính thực tiễn đối với thụ huấn sinh đó là biết lắng nghe. Lắng nghe là việc làm vô cùng quan trọng trong bất cứ một quan hệ nào. Người biết lắng nghe sẽ tạo ra một không gian trò chuyện tin tưởng và cởi mở. Hơn thế nữa, trong cuộc gặp gỡ giữa người huấn luyện và thụ huấn sinh, lắng nghe là điều cần phải có để có thể tạo nên mối tương quan giữa hai người.

Lắng nghe điều gì?

Lắng nghe những khát vọng của tâm hồn. Mỗi người đều có một khát vọng, một ước mơ nằm ẩn sâu trong tâm hồn. Khát vọng này không phải lúc nào cũng có thể gọi tên chúng được. Ngay chính đương sự không dễ dàng diễn tả những khát vọng của họ. Nhất là các vấn đề có liên quan đến việc đồng hành trong huấn luyện. Do đó, người huấn luyện phải giúp cho thụ huấn sinh khám phá ra đâu là khát vọng sâu xa của họ. Nhờ nhận ra những biểu hiện, những tâm tình của thụ huấn sinh trong khi lắng nghe, cùng với sự phân định, người huấn luyện khám phá ra những khát vọng sâu xa trong tâm hồn của thụ huấn sinh. Sự khám phá này không đơn giản là sự bộc lộ cách chân thành của thụ huấn sinh, mà còn đôi khi thông qua những kinh nghiệm vui buồn, thành công, đổ vỡ, thất bại, tội lỗi, khủng hoảng, những xu hướng bản thân, những cơn cám dỗ thường xuyên phải đối mặt, kinh nghiệm chiến đấu thiêng liêng, kinh nghiệm cầu nguyện, kinh nghiệm gặp gỡ Chúa...[27] Rõ ràng là những vấn đề không đơn giản để thụ huấn sinh có thể bộc lộ những tâm tình như thế.

Do đó, việc nhận diện những ước muốn nền tảng của thụ huấn sinh không dễ dàng chút nào.[28] Đôi lúc trong suốt buổi gặp gỡ, thụ huấn sinh chỉ nói những gì họ muốn nói. Nghĩa là những gì họ trình bày đã có chọn lọc cách ý thức. Còn có những điều họ che dấu, hơn nữa còn có những điều nằm trong vô thức. Tất cả những điều đó làm cho người huấn luyện không thể hiểu được người đang đối diện. Cho nên, công việc của người huấn luyện là nhạy bén quan sát, lắng nghe để hướng dẫn thụ huấn sinh đi vào những điều trọng tâm, những điều chính yếu. Hay khơi gợi lên những gì đang nằm đằng sau những thái độ, hành vi của họ. Như thế, người huấn luyện có thể từng bước giúp cho thụ huấn sinh nhận ra và đón nhận con người thật của mình và từ đó khám ra kế hoạch của Thiên Chúa, đồng thời giúp họ lắng nghe tiếng Chúa.

Lắng nghe tiếng Chúa. Việc nhận ra và chấp nhận bản thân là một bước khó khăn, nhận ra và chấp nhận ý Chúa qua tình trạng cụ thể bản thân là cả một hành trình dài và khó khăn. Bởi vì chấp nhận ý Chúa là để cho Chúa hướng dẫn để đi vào con đường hoán cải. Do đó, người huấn luyện cần giúp cho thụ huấn sinh ý thức chính Thiên Chúa đang hoạt động trong họ và Người luôn muốn điều tốt đẹp cho cuộc đời họ.[29] Tất cả những khó khăn, những nỗi đau, những mất mát trong quá khứ là những gì Thiên Chúa đang hướng dẫn họ đi vào con đường của Người. Hiểu được như thế, thụ huấn sinh mới có cơ may đi vào con đường hoán cải. Thiên Chúa đã không thất vọng về con người thì con người cũng không thất vọng về chính mình. Đó là điều mà có lẽ nhiều người đã quên về một Thiên Chúa nhân hậu và nhẫn nại, quên về khả năng của bản thân có một sức sống tiềm tàng mà ở đó chính ơn Chúa đang hoạt động.

Lắng nghe tiếng Chúa không phải là việc chỉ riêng cho thụ huấn sinh. Người đồng hành cũng phải lắng nghe tiếng Chúa để hiểu được chương trình của Chúa muốn thể hiện nơi người thụ huấn. Còn người thụ huấn lắng nghe tiếng Chúa nơi người đồng hành và nơi sâu thẳm tâm hồn mình.[30] Lắng nghe như thế là thuận theo kế hoạch của Thiên Chúa và nỗ lực biến đổi bản thân.

Lắng nghe “sự sống chuyển mình”. Sau khi lắng nghe bản thân, lắng nghe tiếng Chúa thì điều cần thiết phải có như một hệ quả tất yếu là lắng nghe được sự sống đang chuyển mình.[31] Sự sống mà ở đó người thụ huấn đang đi vào tiến trình hoán cải cụ thể. Tiến trình này diễn ra mỗi người một khác, mỗi người một đặc tính. Do đó, thật khó để diễn đạt sự biến đổi này cách rõ ràng. Tuy nhiên, theo tác giả Phạm Quốc Văn, có thể mượn hình ảnh bộ tranh “Mục ngưu đồ” của Phật giáo để diễn tả lại tiến trình thật ra rất khó diễn tả:

Có thể tạm dùng những hình ảnh trên mà diễn tả tiến trình hoán cải, hay sự biểu lộ của người thụ hướng. Khởi đi từ quá trình khát khao tìm kiếm, khám phá khát vọng thâm sâu của mình (tìm trâu), trải qua cuộc đồng hành, người thụ hướng được hướng dẫn, phân định để nhận ra (dắt trâu), và chấp nhận con người thật của mình (luyện trâu); từ đó lắng nghe tiếng Chúa nói trong hoàn cảnh cụ thể mình đang sống (thuần trâu). Một khi nhận ra được con đường Chúa muốn mình đi, người thụ hướng thoát ra khỏi cái tôi ích kỷ, khỏi sự thương tật của mình (buông trâu, quên người), và sau cùng hoàn thành vận mệnh đời mình theo kế hoạch ân sủng của Thiên Chúa (hòa với thiên nhiên, thõng tay vào chợ).[32]

Những nguyên tắc căn bản để lắng nghe

Lắng nghe nhưng không xét đoán. Lắng nghe là kỹ năng quan trọng nhất trong các kỹ năng tư vấn.[33] Tuy nhiên, có nhiều trở ngại làm cho người huấn luyện không lắng nghe hết được những gì thụ huấn sinh muốn trình bày. Chúng ta sẽ nghe lời khuyên của Richard P.Vaughan, S.J:

Khi bạn lắng nghe trong tư cách là một nhà tư vấn thì bạn sẽ vận dụng tất cả sự chú ý của mình để tập trung không chỉ vào điều đang được nói mà còn tập trung vào cách thế mà điều đó đang được nói nữa. Thậm chí bạn còn lưu ý cả đến những gì không được nói ra nữa. Bạn không chú đến việc bạn sẽ nói điều gì tiếp đó, như thói thường vẫn xảy ra trong giao tiếp hàng ngày. Bởi vì trong lúc này bạn phải ngưng hết mọi việc phân loại và chẩn đoán. Bạn không đưa ra một lời phán xét nào. Bạn chỉ thuần túy lắng nghe xem người kia đang nói gì và rồi bạn tự hỏi đương sự đang cảm nghiệm gì lúc này và đã cảm nghiệm gì trong quá khứ.[34]

Quả là một lời khuyên hữu ích cho những người đang làm công tác huấn luyện. Chỉ khi nghe mà không kết án hay đưa ra một lời khuyên vội vàng thì người huấn luyện sẽ khả dĩ có được sự phân định chính xác. Tuy nhiên để có được thái độ lắng nghe như thế, người huấn luyện cần phải ý thức mình chỉ là dụng cụ của Thiên Chúa.

Ý thức mình chỉ là dụng cụ của Thiên Chúa. Trong việc huấn luyện, chính Thiên Chúa là thầy dạy cho tất cả chúng ta đối với các giai đoạn huấn luyện.  Do đó, người huấn luyện cũng chỉ là khí cụ[35] để Thiên Chúa dùng trong công cuộc huấn luyện của Người. Nói như thế không phải người huấn luyện không làm gì, không biết gì. Bằng tất cả những sự sáng tạo và khôn ngoan Thiên Chúa đã ban cho người huấn luyện, họ dẫn đưa người thụ huấn đến với Chúa bằng những con đường khác nhau. Cho nên, khi khiêm tốn nhận rằng mình chỉ là dụng cụ của Thiên Chúa, người huấn luyện sẽ trở nên lắng nghe tốt hơn, lắng nghe tiếng Chúa nói với mình, lắng nghe và thấu cảm được người mà Chúa đã sai đến để được đồng hành và giúp đỡ.

Người huấn luyện biết cách giúp người thụ huấn giải quyết những khó khăn của mình

Sau khi lắng nghe và phân định, người huấn luyện có thể đưa cho một phương pháp khả dĩ nào đó cho thụ huấn sinh. Thế nhưng, để giải quyết những khó khăn, thụ huấn sinh không nên nghĩ rằng họ có thể giải quyết vấn đề một lần cho tất cả (không bao giờ làm được điều này). Điều quan trọng là họ phải ý thức và có trách nhiệm hơn, ít lệ thuộc và ít lặp lại những điều ấu trĩ hơn.[36] Đối với người huấn luyện cũng sẽ không đưa ra những mục tiêu bất khả thi hay hứa hẹn những điều mơ hồ cả trên bình diện tâm lý hoặc thiêng liêng.

Thụ huấn sinh nên chấp nhận yếu đuối của bản thân. Họ phải trải nghiệm bằng chính kinh nghiệm cá nhân về tội lỗi cũng như ơn tha thứ của Thiên Chúa. Điều đó giúp họ chấp nhận mình và có thể chấp nhận người khác dễ dàng hơn. Đây có lẽ là mục đích cho lối giáo dục mà người huấn luyện đề ra cho những người trẻ. Khám phá và chấp nhận sự thật về mình trong đời sống nhất là trong cầu nguyện. Chính sự gặp gỡ Thiên Chúa thường xuyên qua kinh nguyện sẽ càng làm tăng thêm lòng khiêm tốn để chấp nhận mình và người khác.

2.2.      Huấn Luyện

Trong công tác huấn luyện, giáo dục thôi vẫn chưa đủ. Người huấn luyện cần cho người thụ huấn một khuôn mẫu cụ thể như là lý tưởng để vươn tới trong đời sống thánh hiến. Người thụ huấn cần được huấn luyện theo một khuôn mẫu cụ thể. Sau khi khám phá được chính mình, người thụ huấn cần một định hướng cụ thể, để từ những gì là của bản thân sẽ vươn lên trong cuộc sống. Định hướng đó là một khuôn mẫu lý tưởng. Nếu chỉ là giáo dục, chỉ dạy cho người thụ huấn nhận biết về chính mình thì đôi lúc có thể làm cho người thụ huấn sống theo chiều ngang, thể hiện chính mình, không quan tâm hay thậm chí xúc phạm người khác. Thế nhưng, khi người huấn luyện đưa cho thụ huấn sinh một khuôn mẫu lý tưởng thì cuộc đời họ sẽ bị thu hút bởi chính đối tượng ấy.[37] Đối tượng ấy chính là Đức Kitô. Đấng là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống cho những ai muốn theo Người.

Người thụ huấn bị lôi cuốn bởi chính Chúa Kitô. Đấng đã hằng luôn kêu mời chúng ta trở thành môn đệ của Ngài. Và không ai khác ngoại trừ Ngài có thể huấn luyện con người đi đến đích điểm trong công cuộc huấn luyện. Rõ ràng huấn luyện là một chương trình thật dài, không phải trong một hai giai đoạn nào đó trong đời sống tu trì mà là cả cuộc đời của người thánh hiến. Không một vị huấn luyện nào có đủ khả năng và kiên nhẫn để theo đuổi một sự huấn luyện đầy khó khăn như thế trừ Đức Kitô.

Như thế, trong khi giáo dục liên quan đến sự thật về con người thì huấn luyện khơi lên một khía cạnh khác của ơn gọi. Khi khám phá Đức Kitô như là khuôn mẫu của đời thánh hiến, người thụ huấn thấy được những động lực mới, những tình yêu mới phát sinh cách mạnh mẽ mà đôi khi họ không thể ngờ tới được. Chính lúc cảm nghiệm được con người Đức Kitô, người thụ huấn sẽ phát huy cách tối đa, mở ra hết những năng lực của bản thân. Họ sẽ cảm thấy vui mừng và lo sợ, phấn khởi và cũng đầy căng thẳng trước những chân trời mới của đời sống thánh hiến.[38] Vâng, trong sự huấn luyện tuyệt vời của Đức Kitô người thụ huấn sẽ cảm nhận được những điều đó. Đối với những nhà huấn luyện thì sao? Họ là những trung gian của Đức Kitô và những trung gian ấy đóng vai trò không nhỏ trong việc huấn luyện. Người huấn luyện có thể can thiệp vào hai  bình diện sau đây.

Trên bình diện khách quan, nhà huấn luyện giúp người thụ huấn hiểu rõ Chúa Kitô là Chân - Thiện - Mỹ và tâm tình của Người là giá trị tối cao của đời sống họ.[39] Nói như thế không có nghĩa là những người khác không có giá trị nào. Tất cả những vị thánh trong Giáo hội, những vĩ nhân trên thế giới, những con người hằng ngày đang nêu những gương sáng bằng chính đời sống phục vụ của họ, đặc biệt là người huấn luyện đều là những trung gian tuyệt vời để rồi qua họ, Chúa đang huấn luyện người thụ huấn một điều gì đó. Cho nên, để giúp cho thụ huấn sinh chân nhận được những giá trị trong Chúa Kitô, người huấn luyện: Thứ nhất, nhà huấn luyện phải thực sự say mê vẻ đẹp của Chúa Kitô và những điều họ đề nghị với người thụ huấn, thì chính họ đã cảm nghiệm như là những điều đáng khao khát và là nguồn mạch cho sự viên mãn và toại nguyện. Thứ hai, người huấn luyện có khả năng chia sẻ với người khác về niềm hạnh phúc được thuộc về Thiên Chúa.[40] Có thể một vị thánh sống đời khắc khổ, hy sinh mà không vui tươi là một vị thánh đáng buồn. Người huấn luyện cũng thế, họ cảm nhận được sự Chân - Thiện - Mỹ từ Thiên Chúa và họ sống một đời thanh thản, vui tươi, họ sẽ làm tốt công tác huấn luyện.

Trên bình diện chủ quan thì hành động của người huấn luyện có tính lây lan: Điều đó muốn nói rằng, hành động của nhà huấn luyện là một trung gian làm cho người thụ huấn nhận ra căn tính của mình nơi Chúa Kitô.[41] Điều xấu dễ học, điều tốt khó làm. Cho nên, đời sống của người huấn luyện phải là một niềm vui thực sự và sâu xa trong Chúa Kitô. Có như thế, đời sống của họ sẽ có tính lây lan cách mãnh liệt và đầy thuyết phục đối với thụ huấn sinh. Để rồi cuối cùng, đời sống của người thụ huấn cũng sẽ thấm nhuần niềm vui sâu xa ấy. Do đó, người huấn luyện cần tác động trên toàn thể năng lực của thụ huấn sinh: Tác động trên trái tim, để họ say mê Thiên Chúa; tác động trên trí tuệ, để họ có thể chiêm ngắm Thiên Chúa; và tác động trên ý chí, để họ biết khao khát như Thiên Chúa khao khát.[42] Quả là một công việc đầy khôn ngoan và tế nhị. Người huấn luyện làm trong sự tự nguyện của bản thân, tự nguyện để Chúa biến đổi và tự nguyện làm công việc biến đổi người khác cho Chúa. Tuy nhiên, để biến đổi người khác, ngoài công tác giáo giục và huấn luyện, người huấn luyện cần phải đồng hành với người thụ huấn. Chúng ta sẽ tìm hiểu khái niệm cũng như công việc đầy khó khăn này.

2.3.     Đồng hành

Khái niệm đồng hành

Từ thời Trung Cổ, hạn từ đồng hành trong tiếng La Tinh (cum-panio) nghĩa là “chung một tấm bánh”. Đồng hành với người thụ huấn muốn sống đời thánh hiến không chỉ là người hướng dẫn (linh hướng) họ trong đời sống tâm linh, dạy dỗ, hay thiết lập tương quan một chiều với họ, nhưng là cùng nhau thực hiện hay cử hành một kinh nghiệm, mà kinh nghiệm này sẽ luôn tươi mới, bởi vì đó là kinh nghiệm về Thiên Chúa mà hai người đã bắt đầu và đang tiếp tục tiến bước hướng về Người.[43] Người đồng hành không chỉ là nhà giáo dục, nhà huấn luyện mà còn là người dám chia sẻ đời sống với người thụ huấn. Đặc biệt là chia sẻ một kinh nghiệm sống động về Thiên Chúa. Kinh nghiệm ấy, người huấn luyện trong vai trò của mình sẽ làm cho thụ huấn sinh cảm nhận và yêu mến Thiên Chúa nhiều hơn, để cho Thiên Chúa huấn luyện mình hơn nữa.

Vai trò của người đồng hành

Thứ nhất là chia sẻ đời sống cụ thể.[44] Để có thể quan sát cách tỉ mỉ và chính xác, người huấn luyện cần chia sẻ cuộc sống hằng ngày với thụ huấn sinh. Khi kinh nguyện, khi làm việc, khi thể thao... tất cả đều để lại một dấu ấn nào đó của cá nhân. Những phản ứng, những biểu lộ cảm xúc lúc vui, lúc buồn, những lúc phải đưa ra một quyết định dù là nhỏ nhặt trong ngày... tất cả là một bản tường trình về cá nhân ấy. Người huấn luyện khi chia sẻ trong cầu nguyện, trong lao động cũng như học tập sẽ có cơ may đọc được bản tường trình trên một cách cụ thể và chính xác hơn.

Thứ hai người huấn luyện phải có năng lực. Tuy là “nghề dạy nghề” nhưng dứt khoát người huấn luyện phải được đào tạo thường xuyên và có hệ thống.[45] Họ không chỉ thông thạo về các khoa tâm lý hay tư vấn, họ còn là những người thuộc về Chúa Thánh Thần, Đấng là vị Đồng Hành của tất cả mọi người. Bởi thế, năng lực của nhà huấn luyện về chuyên môn phải có, nhất là trường huấn luyện trong cầu nguyện, nơi đó, nhà huấn luyện tự đào tạo chính mình. Để rồi mục đích cuối cùng phải đạt đến là họ phải có khả năng can thiệp cách tối đa, không những chỉ cho người thụ huấn biết đích điểm, mà còn nắm bắt được sự thật của họ, trên bình diện ý thức hay vô thức, ngõ hầu đưa ra cho họ một phương pháp để giải quyết các vấn đề của mình và giúp họ sẵn sàng để cho Chúa Thánh Thần huấn luyện, bằng cách khắc phục những kháng cự và sợ hãi.[46]

Trên tất cả, việc đồng hành chính là hình thức mà Chúa Giêsu đã thực hiện với hai môn đệ trên đường Emmaus.[47] Trong đó, vai trò của Chúa Thánh Thần vô cùng quan trọng. Chính Ngài là Đấng uốn nắn khuôn mặt mỗi người theo hình ảnh Chúa Kitô một cách sáng tạo vô cùng. Qua những ơn thánh của Ngài, đặc biệt ơn kính sợ, đã uốn nắn người thụ huấn trở nên người con thảo của Chúa. Nhờ đó, họ trở nên những người dễ thương đối với người huấn luyện, đối với cộng đoàn và với tất cả những người họ gặp gỡ.

Một vài nhận định về ơn kính sợ trong vai trò của nhà huấn luyện

Như thế, ẩn đằng sau tất cả những yếu tố nói về người huấn luyện là ơn kính sợ của Chúa Thánh Thần đang hoạt động. Trong yếu tố giáo dục, ơn kính sợ làm cho người huấn luyện biết hoán cải tận căn khi người huấn luyện học để biết mình, học để biết phân định cho chính mình và cho người thụ huấn. Trong yếu tố huấn luyện, người huấn luyện cảm nhận được tình Phụ Mẫu của Thiên Chúa đối với họ là những người con trong Đức Kitô, họ sẽ giới thiệu cho người thụ huấn về Đức Kitô như là khuôn mẫu tuyệt vời cho đời sống dâng hiến. Trong yếu tố đồng hành, ơn kính sợ thể hiện rõ nét khi người huấn luyện thấy được vai trò trung gian của mình. Chúa Thánh Thần là Vị Đồng Hành thần linh cho tất cả mọi người. Ngài sẽ ban ơn soi sáng để người huấn luyện biết kính sợ để đạt tới sự khôn ngoan của Ngài trong công tác đồng hành. Đồng thời Ngài cũng ban ơn cho người thụ huấn biết được vai trò thiết yếu của người huấn luyện.

Trước những đòi hỏi của ơn kính sợ đối với người huấn luyện, người huấn luyện cảm thấy được những thách đố rất cụ thể trong công việc của mình. Thách đố từ chính bản thân, khi họ chưa cảm thấy thông suốt trước những ẩn trắc của quá khứ, trước những lo lắng của tương lai. Những thách đố còn đến từ phía khách quan, khi họ đối diện với từng con người cụ thể, khi họ phải có những quyết định liên quan đến con người, đến tương lai và có thể nói là ảnh hưởng đến cuộc sống của người ấy. Như thế, những thách đố này sẽ không bao giờ chấm dứt bao lâu người huấn luyện còn làm công việc của họ, bao lâu họ để cho ơn kính sợ hoạt động trong tiến trình huấn luyện.

Người thụ huấn đã nhận được sự hướng dẫn của người huấn luyện cũng như tất cả những thành viên khác trong cộng đoàn huấn luyện. Quan trọng nhất vẫn là nỗ lực của bản thân với ơn của Chúa trong tiến trình đào tạo. Chúng ta sẽ bàn về người thụ huấn trong phần kế tiếp để thấy được những khát vọng, những sẵn sàng, những nỗi sợ hãi và những chiều kích căn bản của một thụ huấn sinh. Qua đó, ta sẽ thấy ơn kính sợ của Chúa Thánh Thần hoạt động và thách đố như thế nào trong những cách thế khác nhau của đời sống tâm linh của người thụ huấn.

III.    ƠN KÍNH SỢ: THÁCH ĐỐ CỦA NGƯỜI THỤ HUẤN

1.       Sẵn sàng với tiến trình huấn luyện

Sau khi đã bàn về người huấn luyện cũng như những đòi hỏi của người huấn luyện, chúng ta sẽ thấy một điều quan trọng hơn đó là người thụ huấn. Nếu có một người huấn luyện dày dặn kinh nghiệm và đầy khôn ngoan thì không hoàn toàn đưa đến một kết quả mỹ mãn trong huấn luyện. Người thụ huấn trở nên yếu tố nền tảng để tiến trình huấn luyện đưa đến thành công hay thất bại. Nói như thế cho thấy có những thụ huấn sinh sẵn sàng để được huấn luyện nhưng cũng có những người lại không có sự sẵn sàng ấy. Họ tìm cách tránh né, luồn lách trong suốt quá trình được huấn luyện. Đôi lúc họ thể hiện một phong thái bình thản trong cuộc sống hàng ngày. Phong thái ấy có thể đánh lừa một vị huấn luyện chưa đủ nội lực nào đó, để rồi nhận định rằng người ấy ổn định và bình an.[48] Hay đôi khi, dù rất muốn đi trọn con đường dâng hiến, trong họ vẫn có một vùng tối nào đó mà không ai có thể đi vào được. Thái độ cứng cõi đã làm cho họ thiếu sẵn sàng cho tiến trình giáo dục, huấn luyện và đồng hành.

1.1.      Từ ngoan ngoãn tới mềm dẻo

Ngày xưa, người ta gọi sự sẵn sàng này là ngoan ngoãn (docilitas), đức tính này chắc hẳn có giá trị tích cực của nó. Tuy nhiên, người ta dễ dàng phong thánh cho sự nhu nhược, thụ động khi dựa vào sự ngoan ngoãn này. Tác giả Amedeo Cencini đã đề nghị một hạn từ khác: sự mềm dẻo (docibilitas).[49]  Hạn từ này hình như diễn tả rõ hơn khái niệm tiến trình huấn luyện. Trong đó, người thụ huấn đóng vai trò chủ động và tích cực hơn. Tự bản thân của người thụ huấn sẽ phải tạo ra sự mềm dẻo cần thiết này. Không ai có thể thay thế họ trong một tiến trình huấn luyện mà chính họ là tác nhân chính.

Bởi thế, chúng ta sẽ lần lượt khảo sát ba lãnh vực: cái tôi hiện thực (actual self), cái tôi lý tưởng (ideal self) và cái  tôi tương quan (relational), tương ứng với ba năng động sư phạm là giáo dục (education), huấn luyện (formation) và đồng hành (accompanying).[50]

Sự thật của cái tôi hiện thực

Khám phá bản thân là bắt đầu cho một tiến trình huấn luyện. Biết mình, người thụ huấn nhận ra được điểm mạnh, điểm yếu của bản thân để từ đó đáp lại tiếng Chúa, dù biết rằng giữa con người hiện thực và dự phóng của Thiên Chúa vẫn là một con đường dài.[51] Điều quan trọng là người thụ huấn phải biết về những “vùng tối” của bản thân, nơi mà họ rất dễ bị tổn thương và rất khó kiểm soát. Những điều đó có thể chi phối người thụ huấn trong những tương quan với Chúa, với người khác cũng như với chính mình, đồng thời ảnh hưởng không nhỏ không những trong quá khứ mà còn ở hiện tại và tương lai.

Khám phá sự thật của cái tôi hiện thực đã là công việc của giáo dục. Educere là lôi kéo sự thật của chủ thể ra, làm cho chủ thể nhận được sự thật về chính mình. Đó là công việc rất khó khăn. Nhưng người thụ huấn phải chấp nhận để có thể đặt mình vào trong tiến trình huấn luyện của Thiên Chúa qua vị hướng dẫn. Nếu người thụ huấn chưa sẵn sàng cho một sự khám phá như thế, họ sẽ không thu được kết quả gì trong quá trình huấn luyện.

Sự tự do của cái tôi lý tưởng

  Sự mềm dẻo của người thụ huấn còn thể hiện nơi sự tự do để thuộc về Đức Kitô, tự do để cho tâm tình của Đức Kitô chiếm trọn con tim. Nếu người thụ huấn không cảm thấy tự do để bị lôi cuốn bởi vẻ đẹp của Chúa Kitô, để được nên giống Người thì không thể nói tới việc huấn luyện.[52] Quả thật, mục tiêu của huấn luyện là đề nghị cho người thụ huấn một khuôn mẫu lý tưởng làm căn tính cho đời thánh hiến. Và nếu khuôn mẫu lý tưởng là tâm tình của Đức Kitô thì thụ huấn sinh phải đạt đến sự tự do để đến, học nơi Đức Kitô. Cho nên, khi người thụ huấn chưa sẵn sàng trong sự tự do để Đức Kitô uốn nắn, tiến trình huấn luyện sẽ bất thành. Người huấn luyện trở nên sự lệ thuộc trong sự gò bó, trong sự nhỏ hẹp với cái tôi của mình mà thôi.

Sự cởi mở của cái tôi tương quan

Trong hành trình huấn luyện, để đạt tới sự tự do đến với Đức Kitô, người thụ huấn cần được nâng đỡ cũng như được chỉ dẫn cách cụ thể của người huấn luyện. Đồng hành là điều không thể thiếu trong huấn luyện. Tuy nhiên để sự đồng hành đạt kết quả, người thụ huấn cần phải cởi mở cái tôi để tương quan với Chúa, tương quan với người huấn luyện. Mặc dù người huấn luyện có bất toàn thì trong cái nhìn của đức tin, người thụ huấn phải thấy được đằng sau người huấn luyện là chính Chúa Thánh Thần, Đấng huấn luyện duy nhất. Bởi thế, họ cần cởi mở chính mình và khiêm tốn để cho người huấn luyện soi xét cách tỉ mỉ con người của mình hầu mong đạt tới sự trưởng thành hơn trong đời sống dâng hiến.[53]

Sự mềm dẻo của người thụ huấn được thể hiện bằng ba khía cạnh đã nêu trên. Như thế, sự mềm dẻo là điều hết sức cần thiết cho tiến trình huấn luyện. Có mềm dẻo người thụ huấn sẽ mong đạt được cái gì đó trong việc khám phá chính mình, trong việc tự do theo mẫu mực lý tưởng, trong sự cởi mở cái tôi đối với Chúa và đối với người huấn luyện. Tuy nhiên, cũng có những thụ huấn sinh chưa sẵn sàng cho tiến trình huấn luyện bản thân. Vậy làm sao để nhận biết là họ chưa sẵn sàng?

1.2.    Từ sợ hãi đến cứng cỏi

Đối lại với sự mềm dẻo là sự cứng cỏi. Có sự khác biệt rõ ràng giữa một người mềm dẻo, người sẵn sàng và người cứng cỏi, không sẵn sàng. Nhưng trong một người cũng có sự mềm dẻo và sự cứng cỏi đan vào nhau. Trong một khía cạnh nào đó, chúng ta tỏ ra sẵn sàng và trong một khía cạnh khác, chúng ta lại tỏ ra cứng cỏi. Vậy sự cứng cỏi phát xuất từ đâu? Trên căn bản, sự cứng cỏi phát xuất tự sự sợ hãi. Sợ chính mình, sợ người khác, sợ ngay cả Thiên Chúa và những Lời của Người.[54]

Sau đây, chúng ta sẽ thử tìm hiểu thêm về ba khía cạnh của sự cứng cỏi trong thế đối lập với ba khía cạnh của sự mềm dẻo.

Cái tôi lạc lối

Thay vì tìm hiểu sự thật về cái tôi hiện thực, có những người trong huấn luyện lại đi xa cái tôi hiện thực ấy. Có lẽ họ chưa xác tín được rằng cần phải phân tích và nhìn rõ bản thân không chỉ là nơi những gì giác quan có thể cảm nhận mà còn nằm trong vùng vô thức. Họ đã không thể biết được đâu là điểm mạnh, điểm yếu của bản thân. Có chăng là một cái biết hời hợt về chính mình. Những người này thường thấy rằng họ không bị khủng hoảng bao giờ. Họ thấy không cần phải đi xa hơn nữa trong việc khám phá chính mình. Họ không sẵn sàng để hoán cải.[55] Đôi khi họ có dáng dấp của một người xa lạ với chính mình. Không biết mình đang muốn gì, đang tìm kiếm gì. Vì thế, họ không có một tương quan tốt với người khác.

Những người này như con chiên lạc lối mà lại không muốn người chủ tìm thấy. Họ núp đàng sau cái tôi khép kín, hời hợp của bản thân. Họ không muốn người khác phải sửa dạy. Một thụ huấn sinh bắt đầu chương trình giáo dục như thế, họ sẽ không bao giờ bắt đầu được.[56]

Cái tôi lơ đãng

Trong trường hợp “cái tôi lạc lối”, người thụ huấn thiếu điểm xuất phát thì với “cái tôi lơ đãng”, họ thiếu mục tiêu hay xác định mục tiêu không rõ ràng. Trường hợp này rất thường gặp nơi người thụ huấn. Họ lơ đãng không phải vì họ thiếu chú ý, nhưng trong tương quan đời sống họ bị trục trặt cái gì đó mà họ đã không cảm thấy bị lôi cuốn về cái tôi lý tưởng, điều mà lẽ ra họ phải làm. Có một sự hòa hợp không nên có giữa căn tính mới là trở nên đồng hình đồng dạng với Đức Kitô và căn tính cũ của bản thân. Căn tính mới thì không được chú ý đủ để phát triển còn căn tính cũ thì được giữ kín và âm thầm nuôi dưỡng. Do đó, người thụ huấn sẽ không còn nhận ra mục tiêu chính của đời mình.[57] Họ trở nên yếu nhược trong đời sống thiêng liêng, cũng như đời sống cộng đoàn.

Trong tiến trình huấn luyện, sự tự do của cái tôi lý tưởng không còn. Thay vì say mê vẻ đẹp của Đức Kitô, họ lại bị thúc bách đi tìm cái tôi thể hiện chính mình mà không chắc là mình có thể đạt được hay không. Sống thiếu mục tiêu chính yếu, người thụ huấn trở nên khép kín. Như thế tiến trình huấn luyện kể như thất bại.[58]

Cái tôi cứng cỏi

Đối lập với sự cởi mở của cái tôi tương quan là cái tôi khép kín. Người thụ huấn sợ phải mở lòng mình ra và càng sợ hơn nữa khi phải trao phó  bản thân cho người khác. Nỗi sợ hãi này có thể bắt nguồn từ những tương quan trong quá khứ với những người khác. Đã có những đổ vỡ trong quá khứ tác động mạnh mẽ làm cho người thụ huấn trở nên phòng thủ và hầu như không tin vào ai, kể cả Thiên Chúa.[59] Bộ giáp phòng thủ ấy được mặc dưới nhiều hình thức:[60]

Loại người bình lặng: Đó là loại người cô độc, cảm thấy mọi sự đều xuôi chảy, và không hiểu sự cần thiết của việc đồng hành.

 Loại người cầu toàn: Đó là loại người đạo đức giả, chỉ sẵn sàng cởi mở với một người đồng hành hoàn thiện (mà họ thường đi tìm ở nơi khác).

Loại người lẩn tránh: Dè dặt, hơi giống mafia một chút, họ trốn tránh vì sợ phải đối đầu.

Loại người lữ hành: Lanh lợi, có nhiều bạn tâm tình để trao đổi những khía cạnh khác nhau của cuộc sống, nhưng họ không trao phó hoàn toàn cuộc sống mình cho một ai.

Loại người bất khả thẩm thấu: Tính cách kiên quyết, họ đến gặp người đồng hành vì họ phải đến, nhưng không để cho ai khảo sát đời sống nội tâm của mình và họ phản đối bất cứ ai dám làm như thế.

 Loại người không lay chuyển thì trái ngược: Họ như thể được làm bằng cao su. Trên lý thuyết thì họ để cho mình được xem xét kỹ lưỡng. Họ cũng đồng ý với các nhận định của người đồng hành, nhưng sau đó thì trả lại mọi thứ cho người đồng hành, mà chẳng mảy may để cho mình bị tác động, trái tim họ như thể được làm bằng nhựa dẻo.

Rất khó khăn để có thể đồng hành với những thụ huấn sinh như thế. Người đồng hành phải tinh tế để nhận ra đằng sau sự đường bệ, bình an tuyệt đối đó là cả những vấn đề hết sức căn bản trong việc đồng hành, huấn luyện. Những người như thế, nếu không thay đổi được, họ trở nên vô phương trong bất cứ tác động nào của người huấn luyện. Họ đã dựng lên một hàng rào bảo vệ vững chắc trong tương quan với người khác, với Thiên Chúa. Và hàng rào đó sẽ không bị phá vỡ cho đến khi họ thật sự muốn hoán cải, và trở nên đồng hình đồng dạng với Đức Kitô.

Chúng ta đã nói về một số những biểu hiện của sợ hãi của người thụ huấn trong việc họ không sẵn sàng với tiến trình huấn luyện. Tuy nhiên để biết rõ ràng hơn nguyên nhân của sự sợ hãi, chúng ta sẽ bàn về sự sợ hãi do thiếu trưởng thành về: 1/ Chiều kích nhân bản; 2/ Chiều kích chuyên môn; 3/ Chiều kích tâm linh; 4/ Chiều kích mục vụ.

2.       Sợ hãi nhiều hơn... do thiếu trưởng thành về:

2.1.       Chiều kích nhân bản

Đào tạo nhân bản

Việc đào tạo nhân bản là yếu tố thiết yếu cho một hành trình ơn gọi. Phải là một người trưởng thành về mặt nhân bản thì mới có cơ may trở thành một Kitô hữu tốt, một tu sĩ tốt. Ân sủng Chúa cần một mảnh đất màu mỡ để phát triển. Mảnh đất ấy chính là sự trưởng thành nhân bản. Bởi thế, Bộ các Dòng tận hiến và các Tu đoàn tông đồ nhắc nhở chúng ta:

Yêu cầu trước tiên đối với các ứng sinh là tư cách nhân bản và Kitô. Thật vậy, nhiều thất bại trong đời tu có thể nói được là hậu quả của những khuyết điểm trong lãnh vực này, mà đã không được nhận ra hay không được sửa chữa. Nền tảng nhân bản và Kitô đó không những cần được kiểm chứng khi bước vào đời tu, nhưng còn bảo đảm có những điều chỉnh hữu ích trong suốt tiến trình đào tạo tùy theo sự phát triển của con người và những biến đổi của các biến cố.[61]

Như thế, người tu sĩ phải là người trưởng thành nhân bản, hay ít ra cũng có ý muốn ngày càng được trưởng thành hơn. Nói như thế không thể hiểu là một người trưởng thành nhân bản một lần là đủ, nhưng tiến trình này kéo dài có khi suốt cả cuộc đời. Có những người lớn tuổi nhưng chưa trưởng thành, nhưng cũng có những người ít tuổi hơn lại có được sự trưởng thành nào đó. Ta không thể nhìn vào độ tuổi thể lý để nói về một người trưởng thành, ta cần nhìn vào một số biểu hiện của người trưởng thành nhân bản:[62]

1.     Khả năng yêu thương. Người trưởng thành là người biết yêu và trách nhiệm về chính bản thân: có nhiệm vụ làm cho mình lớn lên và triển nở tới mức độ sung mãn. Dĩ nhiên đây không phải là thứ tình yêu khép kín và quy ngã, mà là thứ tình yêu rộng mở. Từ kinh nghiệm nền tảng là yêu thương và trách nhiệm với chính mình, chúng ta sẽ mở rộng và đi tới tha nhân.

2.     Ý thức. Người trưởng thành là người luôn ý thức về chính mình và về vai trò, sứ vụ của mình. Đó là người có khả năng trả lời cho những câu hỏi nền tảng: tôi là ai? tôi là gì? Đó cũng là người luôn biết đặt câu hỏi tại sao cho bản thân trước mọi sự kiện, hành vi, cảm xúc, trước những gì mình nghĩ, mình làm. Ý thức hay đúng hơn là tự ý thức là khởi điểm của người trưởng thành. Tự ý thức để nhìn thấy bản thân là một hữu thể độc nhất vô nhị trên trần gian này. Chúng ta có tên tuổi, gia đình, quê hương, kinh nghiệm tuổi thơ, tính tình, năng khiếu, địa vị xã hội, tôn giáo... Nhờ ý thức được như thế, chúng ta có khả năng lượng giá về những hành vi, chọn lựa, quyết định, vai trò, sứ vụ của mình.

3.    Thái độ cởi mở. Con người là một hữu thể mang tính xã hội. Sau khi ý thức được chính mình, con người cần phải mở ra trong tương quan với Đấng Khác, người khác và cái khác. Chính những mối tương quan liên vị giúp ta trở thành người hơn, được lớn lên, được phong phú hóa và triển nở dưới nhiều góc độ. 

4.    Chấp nhận thực tế. Người có cái nhìn đúng đắn và thực tế về bản thân: Không tự cao tự đại, mà cũng chẳng giả bộ hạ mình một cách kịch cỡm. Người trưởng thành biết chấp nhận hoàn cảnh, môi trường, cuộc sống, người khác và chính bản thân mình trong thực tại khách quan của chúng. Không đeo mặt nạ và cũng chẳng khiên cưỡng đóng kịch để che giấu con người thật của mình, trái lại biết chấp nhận con người thật của mình với ưu và khuyết điểm, ánh sáng cũng như bóng tối. Thái độ chấp nhận thực tại này không những sẽ giải thoát chúng ta khỏi những nỗi lo sợ vô ích, mà con giúp ta tìm gặp niềm bình an nội tâm. Đây là khởi điểm của một tiến trình phát triển lành mạnh.

5.     Cảm xúc. Con người không thể sống thiếu tình yêu. Nhưng tình yêu trưởng thành là làm cho người khác lớn lên, chứ không biến họ thành đối tượng chiếm hữu. Người trưởng thành là người biết sống yêu thương chan hòa đúng mức, là người có khả năng mở rộng tâm hồn cho người khác và đón nhận người khác đến với mình một cách thanh thản.

6.  Xác tín. Người trưởng thành dám nói lên xác tín của mình và cố gắng sống trung thực với chính mình. Khi sống thật, chúng ta sẽ thấy mặt sáng và mặt tối của chính bản thân, nhờ đó nhận diện rõ hơn chính mình và tìm đường hướng để vươn lên.

7. Trách nhiệm về những gì mình đã làm, về cuộc sống và chọn lựa của mình. Con người sẽ trở nên chính mình khi có khả năng sống chân thành và trọn vẹn thiên chức của mình, phù hợp với hoàn cảnh, giai đoạn và vị thế. Người trưởng thành cũng là người có khả năng trả lời những mong đợi của tha nhân.

8. Thích nghi. Đây là một tiến trình tiệm tiến, gian lao, trắc trở và luôn đòi hỏi những bước nhảy vọt quyết định. Cần phải có sự mềm dẻo để phù hợp với từng hoàn cảnh, từng giai đoạn. Và cần phải có những lúc can đảm chết đi để bước vào cuộc sống mới, đoạn tuyệt với cái cũ để bước vào giai đoạn trưởng thành.

9.  Nét nổi bật nơi trưởng thành nhân bản là mức độ quân bình và thái độ trung dung. Chắc chắn cuộc sống sẽ có nhiều khó khăn, thách đố, với những chọn lựa và quyết định phức tạp, nhiều khi mâu thuẫn. Không có sự chọn lựa nào mà không cảm thấy mất mát và phải trả một giá nào đó. Điều quan trọng là làm sao thực hiện được chính mình và giữ được mức quân bình cần thiết: quân bình giữa tâm và thể; giữa tình và lý; giữa bổn phận và quyền lợi; giữa làm việc và nghỉ ngơi; giữa dấn thân mục vụ và đời sống cộng đoàn. 

Đào tạo Kitô giáo

Đào tạo nhân bản và đào tạo Kitô giáo luôn đi kèm với nhau, không tách rời nhau. Khởi điểm của đời tu không chỉ là đào tạo để làm người hơn mà còn là một người Kitô hữu. Một người muốn dấn thân vào con đường tu trì, họ phải có một số kiến thức hay kỹ năng nào đó về Kitô giáo. Số vốn kiến thức về giáo lý, kinh thánh, những thực hành đạo đức, kinh nguyện... Tất cả những yêu cầu đó là cần thiết cho đời tu. Thế nhưng trước hết, chúng ta bàn về đức tin. Rõ ràng đây mới là yếu tố quyết định. Dấn thân vào đời tu mà không có một đức tin Kitô vững mạnh thì cầm chắc mọi việc trở nên vô ích. “Vô tri bất mộ”, không biết, không tin thì không thể yêu. Không yêu thì không thể sống chung, và dĩ nhiên không thể sống với người mình không ưa thích. Ngoài ra đức tin còn dạy ta ý nghĩa của cuộc đời làm người và của những biến cố của Lịch sử Cứu độ, một lịch sử ta đang được mời gọi bước vào. Đức tin giúp ta thấy được Thiên Chúa hiện diện trong mọi sự, khám phá ra Đức Kitô trong mọi người, tìm kiếm ý Thiên Chúa trong cuộc sống ta, biết được giá trị đích thật của các sự việc. Không có chiều kích đức tin, thì cả đời tu lẫn ơn gọi tu trì sẽ chẳng có ý nghĩa gì hết.[63]

Giới răn mến Chúa yêu người đã trở thành hành động cho niềm tin của Kitô hữu. “Đức tin hoạt động nhờ đức ái”[64]. Đời sống người Kitô hữu biểu lộ tình yêu nhưng không của Thiên Chúa đối với những anh chị em khác. “Đức tin không có hành động thì quả là đức tin chết”.[65] Do đó, trong việc đào tạo Kitô giáo, người thụ huấn cần có một hiểu biết căn bản về đức tin Công Giáo. Việc dạy giáo lý cũng thế. Cần cung cấp cho người thụ huấn một số kiến thức có thể giải đáp một số thắc mắc về đời sống Kitô hữu trước khi họ đi đến những câu hỏi đặc biệt của đời tu. Ngoài ra, một số yếu tố quan trọng khác cần phải có khi người thụ huấn bước vào giai đoạn Tập viện[66], giai đoạn của một bước ngoặc quan trọng trong đào tạo của các Dòng tu, nơi đó người tập sinh trưởng thành hơn trong linh đạo của Hội Dòng:

Cầu nguyện: hãy dạy cho các ứng sinh siêng năng cầu nguyện không chỉ trong các giờ cầu nguyện của cộng đoàn, mà còn trong các giờ cầu nguyện riêng- khuyến khích ứng sinh thực hành tâm nguyện.

Đời sống bí tích: tập cho ứng sinh siêng năng lãnh nhận các bí tích, nhất là việc rước lễ hằng ngày có chuẩn bị chu đáo và thường xuyên xưng tội.

Việc hướng dẫn bản thân: hỏi ứng sinh xem họ có được hướng dẫn về thiêng liêng trước khi gia nhập không. Nếu không, giúp họ thói quen này.

Thái độ đối với Hội Thánh: Họ có thái độ nào đối với Hội Thánh? Nếu họ không theo giáo huấn của Hội Thánh, thì phải sửa dạy họ đúng lúc.

Kinh Thánh: nội tâm hóa những giá trị của đức tin Kitô giáo bằng cách tập lắng nghe Lời Chúa, tham dự phụng vụ, nhất là phụng vụ Thánh Thể.

2.2.   Chiều kích chuyên môn

Bước vào thế kỷ XXI, nhân loại đang sống trong thời đại công nghệ cao. Các thiết bị viễn thông phát triển không ngừng làm cho thế giới càng nhỏ hẹp hơn. Lúc trước, ngồi trước máy tính ta có thể biết được những biến đổi trên thế giới. Hôm nay, chỉ cần một điện thoại thông minh cầm trên tay, ta đã có thể làm được việc đó. Việc áp dụng công nghệ vào y tế, giáo dục đã nâng con người lên một tầm mức mới. Các bác sĩ không còn phải mổ bằng dao cho hết các ca mổ nữa, họ đã dùng đến mổ nội soi hay mổ bằng robot với độ chính xác cao và phạm vi ảnh hưởng của vết thương càng thu hẹp. Trong giáo dục, công nghệ làm cho người học trở nên thú vị hơn, nhiều kiến thức hơn. Người học tiếp thu ngay cả những công nghệ họ đang tiếp xúc. Người trẻ hôm nay có khả năng tiếp thu rất tốt những khoa học kỹ thuật. Những câu chuyện của họ thường xoay quanh những vấn đề về phát triển công nghệ và kinh tế.

Thế nên, trong đào tạo dòng tu cần phải cho người thụ huấn có một kiến thức chuyên môn nào đó. Nói chung về mặt bằng kiến thức ít ra cũng có thể bằng với các bạn trẻ bên ngoài. Tuy biết rằng, người tu sĩ, linh mục phải là những chuyên viên về các môn thần học nhưng họ cũng cần phải biết những chuyên môn khác trong cuộc sống để có thể hiểu và cảm thông với những người khác. Chưa nói đến việc đứng lên giảng dạy cho một nhóm người mà người tu sĩ, linh mục không có một sự hiểu biết về những gì họ đang làm hay đang trải qua thì không thể nói cho người khác hiểu được điều họ đang muốn nghe.

Về mặt bằng tri thức là phải có. Hơn nữa, người tu sĩ nam nữ cần có một nghề nghiệp. Nghề nghiệp để ít ra có thể cộng tác với nhà dòng trong việc nuôi thân, trong việc thánh hóa bản thân, trong việc đóng góp sức lực vào những ưu tư chung của Hội Dòng, của cộng đoàn. Đang khi một người trẻ bên ngoài phải lo toan với cuộc sống bằng nghề nghiệp của họ, thì những người thụ huấn lại cộng tác phần chuyên môn của mình trong các công việc của nhà dòng. Điều đó tạo nên một thế cân bằng nào đó về tâm lý cho thụ huấn sinh. Họ vào nhà dòng không phải vì không có nghề nghiệp, không phải vì không có chuyên môn... Họ vào nhà dòng vì ơn gọi của Chúa và họ sống sung mãn ơn gọi đó qua những đóng góp của họ.

Nói như vậy không có nghĩa là tất cả các tu sĩ sẽ trở thành kỹ sư, tiến sĩ hay ông cử, bà cử. Tuy nhiên, thời đại mới và yêu cầu tông đồ trong tương lai yêu cầu người tu sĩ một trình độ tương xứng nào đó ngõ hầu có thể trả lời cho những thách đố của thời đại. Một thế hệ tu sĩ có tư duy mới, biết sáng tạo, năng động, có khả năng đem chất xám vào hoạt động tông đồ mục vụ... phải chăng đó là một trong những thách đố của công tác đào tạo hôm nay. Vấn đề đào tạo chuyên môn vì vậy trở thành một nhu cầu cấp bách, mặc dù, nhìn từ ơn gọi tu trì nó chỉ là một nhu cầu phương tiện để phục vụ sứ vụ tông đồ.[67]

2.3.       Chiều kích tâm linh

Việc đào tạo chiều kích tâm linh trong chương trình huấn luyện là điều cần thiết và rất quan trọng. Ngay cả khi đang trong giai đoạn đào tạo những chuyên môn thì cũng cần phải nhấn mạnh đến việc đào tạo chiều kích tâm linh. Các thụ huấn sinh không chỉ được đào tạo kiến thức về chuyên môn nghề nghiệp nhưng luôn hướng đến một đời sống trưởng thành nhân cách, hình thành một thái độ sống và một cách thế sống. Qua thời gian huấn luyện, qua việc gặp gỡ với các vị huấn luyện, qua việc cọ sát trong đời sống cộng đoàn và mục vụ, người thụ huấn phải được đưa đến một nhân cách mới. Một người có cái nhìn, phán đoán và nhận định theo ánh sáng của Tin mừng.[68]

Ngày nay sự phát triển của khoa học kỹ thuật, đời sống thực dụng và tiêu thụ làm cho con người bị chi phối. Các mối quan tâm trở nên nhiều hơn, quan tâm cho người khác thì ít mà quan tâm cho bản thân thì nhiều. Quan tâm xem trên thị trường loại điện thoại nào mới nhất, tính năng làm sao, giá cả bao nhiêu? Rồi nếu được thì “tậu” một cái đem ra “bấm” cho có anh, có em...vân..vân.. Nhiều lúc các tu sĩ chạy theo thời đại làm đánh mất căn tính của mình. Lời khấn khó nghèo luôn được giải thích theo nhiều kiểu cách khác nhau. Các linh mục trẻ trở nên giàu có hơn, nhiều tiện nghi hơn... đôi lúc lại trở thành một động cơ không ngay lành cho những ai mới bước vào đời tu.

Đức Cha Nguyễn Thái Hợp đã có một lối ví von: phát triển kinh tế và tiến bộ khoa học kỹ thuật được ví như con ngựa bất kham. Người kỵ sĩ lại không đủ mạnh để trị con ngựa bất kham ấy.[69] Bởi vì người kỵ sĩ thiếu đời sống tâm linh. Sắc lệnh về Canh tân thích nghi đời sống dòng tu đã nói về ưu tiên của đời sống thiêng liêng:

Những ai khấn giữ các lời khuyên Phúc Âm đều phải tìm kiếm và yêu mến Thiên Chúa trên hết mọi sự, vì Người đã yêu chúng ta trước (x. 1 Ga 4, 10); trong mọi hoàn cảnh, họ phải cố gắng phát triển đời sống ẩn dật cùng Chúa Kitô trong Thiên Chúa (x. Cl 3,3), vì đó là nguồn mạch và động lực phát sinh tình yêu tha nhân nhằm cứu rỗi nhân loại và xây dựng Giáo hội.[70]

Tiến trình trưởng thành tâm linh là một tiến trình tiệm tiến. Trong ta luôn có một vài khía cạnh nào đó chưa hoàn thiện. Nhân vô thập toàn, không ai có thể tự xưng là đã trưởng thành. Chính Chúa Thánh Thần sẽ hướng dẫn và đưa những góc cạnh chưa tốt của chúng ta ra ánh sáng. Nếu chúng ta hợp tác với ân sủng của Người, chúng ta sẽ đạt đến tầm mức trưởng thành hơn trong đời sống tâm linh. Dưới đây là một số biểu hiện của đời sống tâm linh phong phú:[71]

·      Niềm tin và thái độ tin vào Thiên Chúa tạo nên sức mạnh và mức độ trưởng thành của đời sống tâm linh.

·  Khả năng đối thoại với Thiên Chúa, lắng nghe và đáp lại tiếng Ngài kêu gọi.

·  Từ đó khám phá ra sự thật về chính mình và khả năng để thực hiện chính mình.

·  Con người tâm linh không nhìn và đánh giá vạn sự theo cái logích nhân loại, mà theo logích của Tin Mừng, theo ánh sáng của Bát Phúc, theo tiêu chuẩn của lòng từ bi nhân hậu, theo sức mạnh của sự tha thứ, theo sự điên rồ của Thập giá...

·  Người tâm linh không nhất thiết là người sống tách rời với thực tại trần thế và chối từ tư cách nhân loại của mình, mà là người nhìn và đảm nhận thực tại trần thế với tiêu chuẩn của người có niềm tin nơi chương trình yêu thương của Thiên Chúa.

·  Người tâm linh nhìn và đánh giá cuộc sống (thế giới, xã hội, con người, biến cố lịch sử, Giáo hội, hội Dòng, giáo xứ...) dưới ánh sáng của Lời Chúa.

·  Theo quan điểm của thánh Phaolô, mục đích của đào tạo là giúp người thụ huấn “mặc lấy những tâm tình của Đức Kitô” (Rm 13,14), can đảm “để Thần Khí đổi mới tâm trí và mặc lấy con người mới, là con người đã được sáng tạo theo hình ảnh Thiên Chúa để thực sự sống công chính và thánh thiện” (Ep 4, 23-24).

·  Con người trưởng thành tâm linh là người triệt để hướng tới việc đồng hóa với Chúa Kitô. Đây là con người đã đặt cả vận mệnh đời mình trong bàn tay nhân ái của Chúa: bước đi trên con đường cứu độ của Đức Kitô, đi vào trong kinh nghiệm của Ngài, chia sẻ những thao thức của Ngài, hăm hở vì sứ vụ như Ngài và sẵn sàng vác thập giá với Ngài.

Như vậy để có được sự trưởng thành tâm linh chúng ta cần được đào tạo Kitô giáo. Vấn đề này ta đã bàn ở trên.

2.4.   Chiều kích mục vụ

“Anh em hãy đi khắp tứ phương thiên hạ, loan báo Tin Mừng cho mọi loài thụ tạo”.[72] Lệnh truyền của Chúa Kitô trước khi về trời trở thành căn tính cho người Kitô hữu. Quả thế, công việc truyền giáo đã được Giáo hội thực thi cho đến ngày nay. Dù phải trải qua những cuộc thăm trầm, máu các thánh Tử đạo đã đổ ra được ví như chất nuôi dưỡng cho Giáo hội phát triển đến hôm nay.

 Tự bản chất người Kitô hữu là truyền giáo. Hơn nữa, người tu sĩ cần phải thực thi lệnh truyền của Chúa hơn bao giờ hết. Công đồng Vatican II đã mời gọi:

Các tu sĩ phải đem hết tâm lực làm cho Giáo hội, qua con người của họ, thực sự biểu dương Chúa Kitô ngày một hoàn hảo hơn cho các tín hữu cũng như các lương dân: biểu dương Chúa Kitô đang cầu nguyện trên núi, hoặc đang loan báo Nước Thiên Chúa cho dân chúng, hoặc chữa lành những kẻ đau yếu tàn tật, hay hoán cải các tội nhân trở lại đời sống phong phú, hoặc đang chúc phúc cho trẻ em, ban ơn lành cho mọi người, và trong mọi sự luôn vâng phục thánh ý Chúa Cha, Đấng đã sai Người đến.[73]

Sắc lệnh “Canh tân thích nghi đời sống dòng tu” còn nhắc nhở riêng cho từng Hội Dòng trở về đặc sủng riêng trong công cuộc loan báo Tin Mừng:

Chính để mưu ích cho Giáo hội nên mỗi dòng có tính cách và phận vụ riêng. Do đó, phải trung thành nhận thức và noi giữ tinh thần cùng ý hướng đặc biệt của các Đấng Sáng Lập cũng như tất cả các truyền thống lành mạnh, vì tất cả những yếu tố đó tạo nên di sản của mỗi hội dòng.[74]

Trong hoàn cảnh Việt Nam hiện nay, các hội dòng đang có chiều hướng vươn ra các chân trời mới của công việc mục vụ. Đức Cha Nguyễn Thái Hợp đưa ra một số biên cương tiêu biểu mà các tu sĩ đang hoạt động hay đang nhắm tới:[75]

·  Biên cương của bất công, nghèo khó và loại trừ. Đất nước bước vào công nghiệp hóa, kinh tế phát triển hơn, nhiều người giàu hơn và cũng làm cho nhiều người nghèo hơn. Tình trạng thất nghiệp vẫn xảy ra khi máy móc đang dần thay thế nhân công, khi các công ty bị phá sản do không trụ nổi với sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường. Sự bất công đối với người nghèo, sự loại trừ những người đau khổ, bệnh tật vẫn đang xảy ra trên quê hương chúng ta, nhất là ở các thành phố lớn.

Hiện tượng di dân đang là mối bận tâm lớn cho công việc mục vụ ở các thành phố lớn, nhất là thành phố Hồ Chí Minh. Hiện tượng di dân tạo nên nhiều phức tạp về môi trường, xã hội, văn hóa. Dù thế nào chăng nữa, trong tiến trình hội nhập, anh chị em di dân luôn chịu nhiều áp lực về tâm lý, tình cảm, kinh tế, xã hội và cả trong đời sống luân lý đức tin.[76] Do đó, sự hiện diện của di dân nghèo khổ kêu gọi ý thức bác ái huynh đệ nơi các cộng đoàn Giáo hội tiếp nhận. Trong việc phục vụ di dân, như kinh nghiệm làm chứng, cũng tạo dịp để cộng tác chung vai sát cánh với tôn giáo bạn và các tổ chức thiện nguyện xã hội, một dạng thực tế của đối thoại liên tôn và đại kết; sự hiện diện của Kitô hữu di dân trong nhiều môi trường không công giáo nhiều khi lại là cơ may truyền giáo quý giá được ban tặng cho Giáo hội Việt Nam.[77]

·   Biên cương giữa sống và chết. Có một sự đòi hỏi dấn thân thật sự nơi các tu sĩ khi phục vụ cho những bệnh nhân AIDS. Việt Nam là một trong những nước có người nhiễm HIV/AIDS khá cao. Các con bệnh bị xã hội xa lánh, loại trừ. Giáo hội đang cần nhiều tu sĩ nam nữ nhiệt tâm và có chuyên môn trong việc phục vụ những người cùng khổ này.

·   Biên cương kinh nghiệm tôn giáo. Châu Á được coi là cái nôi của các tôn giáo lớn. Thế nhưng, Kitô giáo vẫn đang là thiểu số so với các tôn giáo khác. Do đó, sự gặp gỡ giữa các tôn giáo hay nói cách khác, công cuộc tân phúc âm hóa đã trở nên khẩn cấp. Các Kitô hữu đều phải có nhiệm vụ truyền giáo giữa môi trường của mình sống, làm cho tinh thần Tin Mừng, ơn cứu độ của Thiên Chúa được biểu lộ giữa các tôn giáo khác. Trong đó, các tu sĩ phải là người tiên phong trong những phong trào liên tôn hay đại kết này.

·  Biên cương sứ vụ “thừa sai” hay “truyền giáo” theo nghĩa cổ điển: đi đến những vùng đất và những nơi mà Tin Mừng chưa được rao giảng.

·  Biên cương văn hóa. Đây là những môi trường văn hóa, xã hội, khoa học kỹ thuật... đang cần ánh sáng Tin Mừng. Sự Hội nhập văn hóa phải là ưu tư hàng đầu cho các xứ truyền giáo như ở Việt Nam. Làm sao cho Tin Mừng thấm vào văn hóa và nâng văn hóa địa phương lên một tầm cao mới. Các ngành khoa học kỹ thuật nếu được ánh sáng Tin Mừng soi dẫn người ta sẽ không còn bàn cãi về y đức, đạo đức sinh học... Người tu sĩ dấn thân trong các lãnh vực này cần một số chuyên môn nào đó để có thể làm tốt công việc hội nhập này.

Chúng ta vừa bàn về những chiều kích căn bản trong sự huấn luyện cho các thụ huấn sinh. Những chiều kích này có thể nói là nguyên nhân cho những sợ hãi của người thụ huấn. Rõ ràng là nếu không được đào tạo đàng hoàng hay đúng hơn là không tự mình biến đổi, tự mình hoán cải theo những chiều kích căn bản ấy, người thụ huấn sẽ cảm thấy sợ hãi khi đối diện với đời sống tu trì, đời sống mục vụ, truyền giáo. Người viết xin đưa ra một số nhận định về sự sợ hãi của người thụ huấn dựa trên bốn chiều kích căn bản trên.

2.5.    Một vài nhận định về những nỗi sợ hãi của người thụ huấn

Đối việc với việc đào tạo nhân bản

Một thụ huấn sinh nếu không được đào tạo tốt về nhân bản cũng như Kitô giáo thì họ sẽ có những thái độ sợ hãi. Người thụ huấn không có khả năng yêu thương, họ sợ trải lòng ra với chính mình và như thế họ sợ đến với người khác. Người thụ huấn không có ý thức về mình, họ không biết mình, họ sợ phải đảm nhận những vai trò trách nhiệm. Người thụ huấn không cởi mở, họ sợ phải đối diện với Thiên Chúa và người khác. Người thụ huấn không chấp nhận thực tế, họ sợ tất cả những gì có liên hệ đến bản thân. Người thụ huấn có một tình yêu chiếm hữu vì họ sợ tổn thương, mất mát cho bản thân. Người thụ huấn không nói lên được xác tín của mình, họ sợ phải đối diện với những yếu kém của bản thân. Người thụ huấn không thích nghi, họ sợ phải đối diện với những thay đổi. Người thụ huấn không có được sự quân bình và thái độ trung dung cần thiết, họ sợ phải quyết định, chọn lựa và như thế sợ đối diện với rủi ro và đau khổ.

Đối với việc đào tạo Kitô giáo

Trong đời sống tu trì không thiếu những lúc thụ huấn sinh cảm thấy sợ hãi vì họ thiếu đời sống cầu nguyện. Họ không có một nền tảng vững chắc của đời sống thiêng liêng khi không cầu nguyện hay không được hướng dẫn nhờ vị linh hướng. Họ sợ hãi không dám trình bày về giáo lý hay các giáo huấn của Hội Thánh vì họ chưa có được những kiến thức căn bản về giáo lý, đường lối của Hội Thánh cũng như nền tảng Kinh Thánh. Ngoài ra, người thụ huấn còn cảm thấy sợ khi họ đối mặt với thực tế trong môi trường hoạt động mục vụ hay nơi vùng truyền giáo. Họ chưa phát triển về chiều kích chuyên môn.

Đối với chiều kích chuyên môn

Nỗi sợ của người thụ huấn còn bắt nguồn từ việc thiếu chuyên môn. Trong cộng đoàn, họ mặc cảm vì không bằng các anh chị em khác, không đóng góp gì cho cộng đoàn. Trong công việc mục vụ, họ cảm thấy hụt hơi trước những người trẻ năng động hơn, hay những người có các chuyên môn cao hơn. Họ cần một chuyên môn nào đó để tự tin hơn trước mọi người, để năng động hơn ít là trong chuyên môn của mình. Trong việc giảng dạy, người thụ huấn nếu có một mặt bằng tri thức tương đối thì họ sẽ không cảm thấy sợ hãi nữa, mà tự tin để nói lên những điều Thiên Chúa đang muốn nói với thính giả của mình.

Đối với chiều kích tâm linh

Người thụ huấn cảm thấy sợ hãi khi họ chưa được phát triển đời sống tâm linh. Họ làm bất cứ điều gì cũng sợ sai, nói điều gì cũng sợ không đúng. Bởi vì họ chưa để cho tinh thần Tin Mừng thấm vào họ. Họ chưa có cái nhìn theo ánh sáng của Phúc Âm. Họ chưa muốn để trở nên đồng hình đồng dạng với Đức Kitô. Thụ huấn sinh thiếu kim chỉ nam là Tin Mừng, họ sợ bị lạc hướng. Như thế, thụ huấn sinh không dám dấn thân.

Đối với chiều kích mục vụ

Nếu thiếu đào tạo hay chưa phát triển về chiều kích mục vụ thì người thụ huấn càng sợ hãi hơn. Công việc mục vụ đòi hỏi nỗ lực rất lớn và buộc họ làm việc với những người khác có thể là ngoài cộng đoàn. Trong nhà thì  anh em có thể bảo nhau, nhưng ra đường mọi việc lại không đơn giản như thế. Thụ huấn sinh sợ vì họ chưa thấm nhuần được tinh thần dấn thân phục vụ theo linh đạo của hội Dòng. Cũng có thể họ sợ vì không có sự nâng đỡ của cộng đoàn. Thế nhưng để thắng vượt những nỗi sợ, chính người thụ huấn phải lo cho mình những hành trang cần thiết trong đời sống mục vụ sau này.

Trên đây là một số cố gắng để nhìn về nguyên nhân những nỗi sợ hãi của người thụ huấn. Điều vẫn thường xảy ra cho một thụ huấn sinh. Tất cả những nỗi sợ hãi này trở thành một thách đố thường xuyên của người thụ huấn. Họ cần phải nỗ lực liên tục để đối diện và vượt qua những thách đố này. Xét cho cùng, những thách đố, những đòi hỏi này là những điều rất cần thiết trong tiến trình huấn luyện. Thiết nghĩ, dù muốn hay không thì người thụ huấn cũng phải đi vào trong tiến trình huấn luyện, đối diện với những thách đố để có thể hy vọng rằng đạt đến một tầm vóc mới của bản thân trước những đòi hỏi của hội Dòng và Giáo hội. Như là một chút đọng lại trong suy tư của mình, người viết đi đến phần kết luận của đề tài.

KẾT LUẬN

Chúng ta đã rảo qua một số góc nhìn về người huấn luyện và người thụ huấn trong ơn ban của Chúa Thánh Thần, nhất là ơn kính sợ. Nhà huấn luyện muốn làm tốt được công việc của mình, họ cần phải đào tạo cho chính mình bằng đời sống nhân bản, đời sống cầu nguyện và một số chuyên môn cần thiết. Đối với người thụ huấn cũng thế, người huấn luyện không thể lúc nào cũng theo sát bên mình, canh chừng để nhắc bảo. Tự huấn luyện bản thân luôn là tiêu chí hàng đầu cho công tác huấn luyện. Do đó, người thụ huấn cần được hướng dẫn, dạy dỗ trong giai đoạn huấn luyện sơ khởi. Họ nên mở lòng ra để lắng nghe người huấn luyện, nhất là nghe tiếng Chúa. Nỗ lực bản thân đáp lại lời mời gọi của Chúa là điều mà người huấn luyện lẫn người thụ huấn phải tuân theo.

Tuy nhiên, như chúng ta đã biết huấn luyện là công việc của Chúa. Huấn luyện để người huấn luyện lẫn người thụ huấn đạt được tâm tình của Chúa Con. Chúng ta thấy nổi bật lên vai trò của Chúa Thánh Thần. Dĩ nhiên con người phải nỗ lực hết mình, nhưng không phải vì thế mà tự cho mình làm chủ trong công tác huấn luyện. Trên hết , hãy để cho Thần Khí làm việc. Điều này muốn nhắc tới người huấn luyện luôn nhớ mình chỉ là một trung gian, một công cụ Chúa dùng cho công việc của Ngài. Nói như thế vì có những người huấn luyện muốn cung cấp cho người thụ hướng của mình những chỉ dẫn cặn kẽ, những giải pháp cụ thể và hữu hiệu tức thời trước những khó khăn; hay lầm tưởng người thụ hướng phải luôn lệ thuộc vào mình mới có thể nên hoàn thiện; hoặc là cung cấp những kỹ thuật để người đồng hành với mình có thể nên thánh cấp tốc.[78]

Hãy để cho Thần Khí làm việc cũng là một lời khuyên đối với người thụ huấn. Có những thụ huấn sinh có thể tập tành được nhiều nhân đức, hay có vẻ như sống đạo đức thánh thiện hơn anh chị em khác, có vẻ như trưởng thành hơn so với anh chị em cùng lớp. Họ có thể rơi vào cạm bẫy tự cao, tự đại, tự cho mình là giỏi giang để trở nên được như thế. Dĩ nhiên, họ có thể đã trải qua những biến cố nào đó để rồi có cơ hội trưởng thành hơn những người khác. Tuy nhiên, hãy coi chừng, nếu không để cho Thánh Thần làm việc, nếu không có ơn kính sợ, người thụ huấn đi vào con đường lầm lạc. Họ thấy không cần phải thăng tiến hơn nữa trên con đường thiêng liêng, tự thấy như vậy là đủ. Ơn kính sợ đã không còn nơi họ, không còn một tâm tình là người con hiếu kính đối với Thiên Chúa nữa.

---

[1] Amedeo Cencini. Tâm Tình Chúa Con, Chuyển ngữ: Nguyễn Ngọc Kính, OFM và Nguyễn Văn Khoan, OFM (Tôn Giáo, 2012), tr.54.

[2] Phạm Quốc Văn, OP. Trên Đường Emmaus, một thoáng nhìn về việc đồng hành thiêng liêng, in lần ba (lưu hành nội bộ, 2012), tr. 86.

[3] Rm 8, 16.

[4] Xc., Ernest Manise, CSsR. Chúa Thánh Thần, Đấng Thánh Hóa Linh Hồn Qua Bảy Ơn Thánh, dịch giả: Nguyễn Thị Chung  (Tôn Giáo, 2010), tr. 75-285.

[5] Hc 1, 14. (Bản dịch Kinh Thánh của Cha Nguyễn Thế Thuấn)

[6] Ernest Manise, CSsR. Chúa Thánh Thần, tr. 73.

[7] Sđd., tr. 74.

[8] Sđd., tr. 74.

[9] Sđd., tr. 75.

[10] Sđd., tr. 76.

[11] 1Cr 10, 12.

[12] Xc.Ernest Manise, CSsR, op.cit., tr. 97.

[13] Amedeo Cencini. Tâm Tình Chúa Con, tr. 54.

[14] Lc 17, 10.

[15] Phạm Quốc Văn, OP. Trên Đường Emmaus, tr. 141-142.

[16] Nguyễn Thái Hợp, OP. Để Họ Lớn Lên (Đức Tin & Văn Hóa, 2007), tr. 176-177.

[17] Amedeo Cencini. Tâm Tình Chúa Con, tr. 56.

[18] Nguyễn Thái Hợp, OP. Để Họ Lớn Lên, tr. 177-178 .

[19] Amedeo Cencini. Tâm Tình Chúa Con, tr. 58.

[20] Phạm Quốc Văn, OP. Trên Đường Emmaus, tr. 51.

[21] Sđd., tr.53.

[22] Sđd., tr.65.

[23] Trích lại trong Phạm Quốc Văn, OP. Trên Đường Emmaus. tr. 66.

[24] Phan Tấn Thành, OP. Đời Sống Tâm Linh, tập III, (Rôma, 2003), tr. 293-294.

[25] Trích lại trong Phạm Quốc Văn, OP. Trên Đường Emmaus, tr. 70.

[26] Amedeo Cencini. Tâm Tình Chúa Con, tr. 61.

[27] Phạm Quốc Văn, OP. Trên Đường Emmaus, tr. 31.

[28] Sđd., tr. 31.

[29] Sđd., tr. 33.

[30] Sđd., tr. 34.

[31] Sđd., tr. 35

[32] Sđd., tr. 39.

[33] Richard P. Vaughan, S.J. Tư Vấn Mục Vụ, những kỹ năng căn bản, dịch: Lm. Lê Công Đức, (Tôn giáo,2009), tr.135.

[34] Sđd., tr. 136.

[35] Phạm Quốc Văn, OP. Trên Đường Emmaus, tr. 43.

[36] Amedeo Cencini. Tâm Tình Chúa Con, tr. 61.

[37] Xc. Sđd., tr.63.

[38] Xc. Sđd., tr.63.

[39] Sđd., tr. 65.

[40] Xc. Sđd., tr.65.

[41] Sđd., tr. 65.

[42] Xc. Sđd., tr. 65-66.

[43] Sđd., tr. 70.

[44] Sđd., tr. 69.

[45] Sđd., tr. 70.

[46] Sđd., tr. 69.

[47] Xc. Phạm Quốc Văn, OP. Trên Đường Emmaus, tr. 86-90. Trong đó, tác giả phân tích khá kỹ về việc bắt đầu thế nào, mục đích là gì và nội dung của việc đồng hành thiêng liêng lý tưởng mà Chúa Giêsu đã thực hiện.

[48] Xc. Amedeo Cencini. Tâm Tình Chúa Con, tr. 233.

[49] Sđd., tr. 233.

[50] Sđd., tr. 234.

[51] Sđd., tr. 234.

[52] Sđd., tr. 236.

[53] Xc. Sđd., tr. 237.

[54] Sđd., tr. 237- 238.

[55] Xc. Sđd., tr. 238-239.

[56] Xc. Sđd., tr. 239.

[57] Xc. Sđd., tr. 239-240.

[58] Xc. Sđd., tr. 241.

[59]  Sđd., tr. 241.

[60] Sđd., tr. 242.

[61] Những chỉ dẫn về việc đào tạo trong các Hội dòng, số 33. Trích lại trong , P. Nguyễn Thái Hợp. Để Họ Lớn Lên (Đức tin và Văn hóa, 2007), tr. 191.

[62] Xc. P. Nguyễn Thái Hợp, OP. Để Họ Lớn Lên, tr. 192-197.

[63] Charles Serrao, OCD. Biện Phân Ơn Gọi Tu Trì, Đào Tạo Hướng Đến Sự Thay Đổi, Người dịch: Dom Nguyễn Đức Thông, CSsR. (Tôn Giáo, 2012), tr. 58.

[64] Gl 5, 6.

[65] Gc 2, 17.

[66] Charles Serrao, OCD. Biện Phân Ơn Gọi Tu Trì, tr. 61.

[67] P. Nguyễn Thái Hợp, OP. Để Họ Lớn Lên, Tr. 203.

[68] Sđd., tr. 204.

[69] Xc. Sđd., tr. 205.

[70] Perfectae Cartitatis, số 6.

[71] Xc. P. Nguyễn Thái Hợp, OP. Để Họ Lớn Lên, Tr. 206-209.

[72] Mc 16, 15.

[73] Lumen Gentium, số 46.

[74] Perfectae Caritatis, số 2 b.

[75] Xc. P. Nguyễn Thái Hợp, OP. Để Họ Lớn Lên, Tr. 212- 217.

[76] Hội đồng Giám Mục Việt Nam, Đề Cương Giáo hội Tại Việt Nam: Mầu nhiệm- Hiệp thông- Sứ vụ, Ban tổ chức Năm Thánh 2010, tháng 10/2008, số 4d. Trích lại trong Fx. Trần Kim Ngọc, OP, “Giáo hội Với Vấn Đề Di Dân”, Chia Sẻ, số 71 (tháng 9 - 2013): tr.35-36.

[77] Ninh Tú Toàn, OP, “Giáo Huấn Xâ Hội Công Giáo Về Di Dân”, Chia Sẻ, số 71: tr. 78.

[78] Phạm Quốc Văn, OP. Trên Đường Emmaus, tr. 46.